Өргөн мэдүүлэгдсэн хуулийн төслийн мэдээлэл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ
2024 оны 4-р сарын 18 өдөр
Ulaanbaatar city
Малчны тухай хуулийн төсөл
МАЛЧНЫ ТУХАЙ
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
1 дүгээр зүйл.Хуулийн зорилт
1.1.Энэ хуулийн зорилт нь мал аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэх малчны эрх зүйн байдлыг тодорхойлж, малчны ажиллах, амьдрах, мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэх, үйлдвэрлэл эрхлэх таатай нөхцөлийг бүрдүүлж, байгалийн чадамжид нийцсэн, бүтээмж бүхий өрсөлдөх чадвартай мал аж ахуйг хөгжүүлэхэд оршино.
2 дугаар зүйл.Малчны тухай хууль тогтоомж
2.1.Малчны тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Yндсэн хууль, Иргэний хууль, Газрын тухай хууль, Малын генетик нөөцийн тухай хууль, Мал амьтны эрүүл мэндийн тухай хууль, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хууль, Малын тоо толгойн албан татварын тухай хууль, энэ хууль болон малчны үйл ажиллагаатай холбогдсон бусад хууль тогтоомжийн актаас бүрдэнэ.
3 дугаар зүйл.Хуулийн үйлчлэх хүрээ
3.1.Энэ хууль нь малчин болон мал бүхий иргэн, аж ахуй нэгжийн эрхлэх үйл ажиллагаа, үйлдвэрлэлийг дэмжих, тэдгээрийн эрх ашгийг хамгаалах, эрх, үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлохтой холбогдсон харилцаанд хамаарна.
4 дүгээр зүйл.Хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолт
4.1.Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томьёог доор дурдсан утгаар ойлгоно:
4.1.1.“мал аж ахуй” гэж байгаль цаг уурт дасан зохицсон, байгалийн нөөц, чадавхад нийцсэн, уламжлалт болон шинжлэх ухаанч арга барилд суурилсан мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийг;
4.1.2.“малчин” Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хуулийн 3.1.9-д заасан иргэнийг;
4.1.3.“туслах малчин” гэж Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 71.2-т заасныг;
4.1.4.“хот айл” гэж мал аж ахуй эрхэлсэн 2 ба түүнээс дээш малчин өрх хамтран нүүдэллэж, хөдөлмөрөө хоршин мал сүргээ маллах, ашиг шимийг хамтын хүчээр авдаг хөдөлмөр зохион байгуулалтын хэлбэрийг;
4.1.5.“мал аж ахуйн зохистой дадал” гэж хүн, байгальд ээлтэй малчны мал маллагаа, бэлчээр нутаг, малын эрүүл мэнд, үүлдэр угсаа, малын ашиг шим, түүхий эдийн чанар, аюулгүй байдлыг хангах арга барилыг;
4.1.6.“малчны хөгжил” гэж малчин насан туршид мэдлэг, ур чадвар, амьдралын чанараа дээшлүүлэх тогтвортой үйл ажиллагааг.
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ МАЛЧДЫН ТАЛААР ТӨРӨӨС БАРИМТЛАХ БОДЛОГО
5 дугаар зүйл.Малчдын талаар төрөөс баримтлах бодлого
5.1.Малчдын талаар дараах бодлогыг авч хэрэгжүүлнэ:
5.1.1.малчинд мал аж ахуйн үйлдвэрлэлээ тогтвортой эрхлэх суурь нөхцөл, байгалийн нөөц, бэлчээр ашиглах эрхийг баталгаажуулах;
5.1.2.малчны хөгжлийг хангах
5.1.3.хөдөөд хүйсийн зохистой харьцааг хангах бодлогыг хэрэгжүүлэх;
5.1.4.малчны хөдөлмөрийн бүтээмж, үр ашгийг нэмэгдүүлэх;
5.1.5.малчдын залуу халааг бэлтгэх, чадваржуулах, оролцоо идэвхийг нэмэгдүүлэх, тогтвортой, чанартай амьдрах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх;
5.1.6.мал аж ахуйн байгаль цаг уурын эрсдэл даах чадамжийг бүрдүүлэх, мал, малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний бэлтгэн нийлүүлэлтийн тогтолцоо, боловсруулалтын түвшинг ахиулах цогц бодлогыг хэрэгжүүлэх;
5.1.7.мал аж ахуй, үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд цахим шилжилтийг нэвтрүүлэх;
5.1.8.хуульд заасан бусад дэмжлэг.
5.2.Засгийн газраaс дараах бодлогыг авч хэрэгжүүлнэ:
5.2.1.мал аж ахуйн салбарын тогтвортой хөгжлийн бодлогыг тодорхойлж, үүний хэрэгжилтийг Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт үе шаттай тусгаж, шаардагдах хөрөнгийг жил бүрийн улсын төсөвт тусган хэрэгжүүлэх;
5.2.2.мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн бүтээмж, өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх, малчин өрхийн амьдралын чанарыг дээшлүүлэх үүднээс хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн зээл, дэмжлэг, санхүүгийн үйлчилгээг сайжруулах;
5.2.3.мал үржүүлэг, технологи болон мал эмнэлгийн үйлчилгээний нэгжүүдийн ажил үйлчилгээг технологийн хугацаанд чанартай гүйцэтгэх чадавхыг бий болгоход дэмжлэг үзүүлж, гүйцэтгэл үр дүнд нь хяналт тавих;
5.2.4.малчдын амьдрах орчин нөхцөлийг сайжруулах үүднээс ипотекийн хөтөлбөрт хамруулах, зээлийн хөнгөлөлт үзүүлэх;
5.2.5.малчнаар 10-аас доошгүй жил тасралтгүй ажилласан малчны нэг хүүхдийг мал аж ахуй, тэжээл бэлчээрийн чиглэлийн мэргэжлээр төрийн өмчийн дээд боловсролын сургалтын байгууллагад үнэ төлбөргүй суралцуулах;
5.2.6.малчид жил тутам холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэг, шинжилгээнд үнэ төлбөргүй хамруулах;
5.2.7.байгалийн гамшигт болон аюулт үзэгдлийн улмаас малчин нь ажил үүргээ гүйцэтгэж яваад амь насаа алдсан тохиолдолд хөдөлмөр хөлсний 4 жилийн доод хэмжээтэй тэнцэх нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг ар гэрт нь олгох;
5.2.8.байгалийн гамшигт болон аюулт үзэгдэлд нийт мал сүргийнх нь 50 хувиас доошгүй нь өртсөн малчин өрх болон хонин толгойд шилжүүлснээр 250 хүртэл малтай, 16-40 хүртэлх насны малчин өрхийг малжуулах арга хэмжээнд хамруулах;
5.2.9.хуульд заасан өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгоогүй малчны тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нэг удаа нөхөн төлүүлэх;
Тайлбар: Энэ заалтыг 2026 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрийг хүртэл дагаж мөрдөнө.
5.2.10.хууль тогтоомжид заасан бусад.
5.3.Энэ хуулийн 5.2.4-5.2.9-д заасан малчинд үзүүлэх дэмжлэгийн нөхцөл, журмыг Засгийн газар тус тус батална.
6 дугаар зүйл.Малчны эрх, үүрэг
6.1.Малчин нь дараах эрх эдэлнэ:
6.1.1.уур амьсгалын өөрчлөлт, зах зээлийн нөхцөлд мал маллах арга ухааныг эзэмшиж, мэдлэг, туршлага, ур чадвар, арга барилаа ахиулж, малчинд зориулсан сургалт мэдээлэл, зөвлөгөө авах;
6.1.2.мал аж ахуйн үйлдвэрлэлээ тогтвортой эрхлэх суурь нөхцөл байгалийн нөөц, бэлчээр гэрээгээр ашиглах эрхээ баталгаажуулах;
6.1.3.бэлчээрийн даацыг улирлын хуваарьтай зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх, хамгаалах;
6.1.4.төрөөс болон олон улсын байгууллагын санхүүжилтээр олгосон хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн зээл, дэмжлэг, санхүүгийн үйлчилгээг эдлэх;
6.1.5.малын эрүүл мэнд болон үржил технологийн ажил үйлчилгээг эрх бүхий нэгжээр гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгүүлэх;
6.1.6.мал, малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт, нэр төрөл, чанараас хамаарсан урамшуулал, үнийн механизмыг бий болгох, үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх,
6.1.7.хуулиар эдлэх бусад эрх.
6.2.Малчин нь дараах үүрэг хүлээнэ:
6.2.1.нутаг орноо хамгаалах, байгалийн нөөц, бэлчээр, усан хангамжийг зөв зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх;
6.2.2.мал маллагааны уламжлалт болон шинжлэх ухаанч арга барилыг эзэмших;
6.2.3.малын эрүүл мэнд, үржил технологийн ажлыг стандартын дагуу хийх;
6.2.4.малын гаралтай түүхий эд бүтээгдэхүүний эрүүл ахуй, чанар, аюулгүй байдлыг хангах;
6.2.5.төрийн бодлого, хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх;
6.2.6.хуулиар хүлээсэн бусад үүрэг.
6.3.Энэ хуулийн 6.2.1-д заасан үүргийг хүлээхдээ дараах зохистой дадлыг хангасан байна:
6.3.1.малчин өрх, хот айл нь бэлчээр нутгаа дундаа хамтран ашиглаж ирсэн уламжлал дээрээ үндэслэн харилцан зөвшилцөж, зохион байгуулалтад орсон байх;
6.3.2.бэлчээрийг даацад нь нийцүүлэн улирлын хуваарьтай ашиглаж, сэлгэх, өнжөөх, сайжруулж бэлчээрийн төлөв байдал, голлох зүйл ургамлын эзлэх хувийг гэрээ байгуулах үеийн тогтоосон суурь түвшнээс бууруулаагүй байх;
6.3.3.тэжээлийн ургамлыг тариалах, орон нутгийн нөөц боломж дээр тулгуурлаж гар тэжээл, хадлан бэлтгэх.
6.4.Энэ хуулийн 6.2.2-т заасан үүргийг хүлээхдээ дараах зохистой дадлыг хангасан байна:
6.4.1.мал аж ахуйн өвөлжилт, хаваржилтын бэлтгэлийг өөрийн малын тоо толгойд нийцүүлэн бүрэн хангаж, 90-ээс доошгүй хоногт хүрэлцэхүйц өвс, нэмэгдэл тэжээл бэлтгэж нөөцлөх;
6.4.2.байгаль цаг уурын нөхцөлийг хангахуйц өвөлжөө, хаваржааны хашаа, саравч, хороо, байр, зөөврийн хашаатай байх;
6.4.3.малын хэвтэр бууц, хашаа хороог байнга цэвэрлэж, өвөлжөөний хөрзөнг жил бүр авдаг, өтөг хөрзөнг овоолж хэвтрийн нөөц бүрдүүлдэг байх;
6.4.4.дөрвөн улиралд нүүдэллэхдээ орчны хогийг цэвэрлэж, байгаль орчин бохирдуулахгүй, хог хаягдал үлдээдэггүй байх;
6.4.5.уст цэг, худаг, хөв цөөрөм бий болгох, сэргээн засварлах;
6.4.6.мал маллах, хариулах, тууварлах, тээвэрлэхдээ уламжлалт арга барилыг түлхүү ашиглах.
6.5.Энэ хуулийн 6.2.3-д заасан үүргийг хүлээхдээ дараах зохистой дадлыг хангасан байна:
6.5.1.тухайн бүс нутагт зөвшөөрөгдсөн үүлдрийн малаар үржил технологийн ажлыг явуулж хээлтүүлэгч мал нь үржлийн гэрчилгээтэй, бүртгэлтэй байх;
6.5.2.малын төрөл, сүргийн бүтцийг зохистой хангаж, тодорхой хувийг тухайн жилд эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, борлуулдаг байх;
6.5.3.тухайн үүлдэр, омгийн нэгж малаас авч болох ашиг шимийн дундаж гарцаас багагүй тоо, хэмжээнд болон түүнээс дээш байх;
6.5.4.мал, малын гаралтай түүхий эд бүтээгдэхүүнд 3 жил тутамд чанарын үнэлгээ хийлгэх;
6.5.5.малын эрүүл мэнд, үржүүлэг, технологийн үйлчилгээг мэргэжлийн нэгжээс авах, гэрээ байгуулах;
6.5.6.хээлтүүлэгчийн хүрэлцээг тогтоосон нормд байхаар зохион байгуулах, малын шилжилт хөдөлгөөний талаар мэргэжлийн байгууллагад заавал мэдээлэх;
6.5.7.малын гоц халдварт, халдварт, зооноз, паразит өвчнөөс урьдчилан сэргийлсэн байх;
6.5.8.мал, малын гаралтай түүхий эд бүтээгдэхүүний аюулгүй байдал, эрүүл мэнд, гарал үүслийн түүхийг мөшгөх нөхцөлийг бүрдүүлж малын шилжилт хөдөлгөөнийг хянадаг, мэдээлдэг байх;
6.5.9.малын эм болон төрөл бүрийн химийн бэлдмэлийн хэрэглээний зохистой дадлыг нэвтрүүлэх, эмийн үлдэгдэл агуулаагүй, баталгаатай бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нийлүүлэх.
6.6.Энэ хуулийн 6.2.4-д заасан үүргийг хүлээхдээ дараах зохистой дадлыг хангасан байна:
6.6.1.түүхий эд, бүтээгдэхүүний чанарыг үнэлүүлж, суурь түвшнийг сайжруулах арга замыг боловсруулж, мөрдөн ажиллах;
6.6.2.малын ноос, ноолуур, хөөврийг технологийн хугацаанд холбогдох стандартын шаардлагын дагуу чанарын ялгаатай байдлаар ангилан тордож, бэлтгэн нийлүүлэх;
6.6.3.малын мах бэлтгэлийг хийхдээ малын арьс ширийг механик гэмтэлгүйгээр хоёр цагийн дотор цэвэрлэгээ, анхан шатны тордолтыг хийж, холбогдох стандартын шаардлагын дагуу чанарын хамгаалалттайгаар бэлтгэх;
6.6.4.малын сүү, сүүн бүтээгдэхүүнд тавигдах ерөнхий шаардлагын стандартыг ханган бэлтгэж, эрүүл ахуйн нөхцөл, аюулгүй байдлыг хангасан байх.
6.7.Малчны хүлээх үүргийн хүрээнд эзэмшсэн зохистой дадлыг үнэлж, баталгаажуулах, журмыг хөдөө аж ахуйн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллага батална.
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ МАЛЧНЫ ХӨГЖИЛ
7 дугаар зүйл.Малчны мэдлэгийг дээшлүүлэх тогтолцоо, зарчим
7.1.Малчны мэдлэгийг дээшлүүлэх тогтолцоо нь мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэх мэдлэг олгох, тасралтгүй хөгжүүлэх, чадавхжуулах, мэргэшүүлэх үйл явцаас бүрдэнэ.
7.2.Малчныг өдөр тутмын мэдээ, мэдээллээр хангах тогтолцоо нь малчны эрэлт, хэрэгцээ, шаардлагад нийцүүлж мэдээллийн сан бүрдүүлэх, нэг цонхны цахим хөтөч системд суурилна.
7.3.Энэ хуулийн 7.1-д заасан мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэх мэдлэг олгох, тасралтгүй хөгжүүлэх, чадавхжуулах, мэргэшүүлэх сургалтыг мал аж ахуйн чиглэлийн боловсрол, сургалт хариуцсан төрийн байгууллага удирдаж, их сургууль, коллеж, мэргэжил, сургалт үйлдвэрийн төв, иргэний нийгмийн байгууллагын оролцоотойгоор үндэсний хэмжээнд зохион байгуулна.
7.4.Мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэх мэдлэг олгох, тасралтгүй хөгжүүлэх, чадавхжуулах, мэргэшүүлэх сургалтын нэгдсэн стандарт, бүс нутгийн онцлогт нийцүүлсэн сургалтын хөтөлбөртэй байна.
7.5.Энэ хуулийн 7.3-д заасан байгууллага нь сургалтын нэгдсэн стандарт, хөтөлбөрийг багцлан боловсруулах ба хөтөлбөрт дор дурдах чиглэлийн мэдлэг, ур чадварыг заавал олгохоор тусгана:
7.5.1.мал маллах, байгаль, цаг уур шинжих, мал аж ахуйн болон ахуй амьдралд шаардлагатай тоноглол, хэрэгслүүд бэлтгэх уламжлалт арга барил, өв соёл, туршлага;
7.5.2.мал аж ахуйн салбарын хөгжлийн чиг хандлага, нийгмийн эрэлт, хэрэгцээ, шаардлага, техник технологийн хөгжил дэвшил;
7.5.3.малын чанарыг сайжруулах, малын өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, мал маллах, тэжээх, арчлах болон малын өвчин, эмчилгээ, сувилгааны арга технологийн мэдлэг мэдээлэл, цуврал хичээл;
7.5.4.бэлчээрийн сэргэх чадавхад суурилсан менежментийг хэрэгжүүлэх шинжлэх ухаан, технологийн мэдлэг олгох мэдээлэл, цуврал хичээл;
7.5.5.малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг бэлтгэх стандартууд;
7.5.6.зах зээлд нийлүүлэх, бүтээгдэхүүн хөгжүүлэх, үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх арга замууд;
7.5.7.малын өтөг бууц, аргал, хөрзөнг цэвэрлэх, дахин боловсруулах, эдийн засгийн эргэлтэд оруулах техник, технологийн мэдлэг;
7.5.8.ногоон үйлдвэрлэл, ухаалаг мал аж ахуй эрхлэх арга, технологи, ач холбогдол;
7.5.9.малчдын нийгмийн болон эрүүл мэндийн, эд хөрөнгийн даатгалын ач холбогдол;
7.5.10.малын тоо толгойн албан татварын тайланг цахимаар гаргах, малчны цахим хөтөч, төрийн үйлчилгээний цахим системийг ашиглах аргачлал.
7.6.Сургалтын хөтөлбөрөөр бүрэн суралцсан, үнэлгээний шаардлага хангасан төгсөгчид малчин мэргэжлийн үнэмлэх, тэмдэг олгоно.
8 дугаар зүйл.Малчны хөгжлийг дэмжих төсөл, хөтөлбөр
8.1.Мал аж ахуйн үйлдвэрлэлд суурилсан эдийн засагтай орон нутгийн засаг захиргааны нэгж нь малчдад төрийн бодлого, хууль эрх зүйн мэдлэг олгох, харилцан мэдлэг, туршлагаа солилцох, залуу үеэ бэлтгэх таатай орчныг бүрдүүлсэн Малчны хөгжлийн сургалт, мэдээллийн төв эсхүл тэнхимтэй /цаашид “Малчны хөгжлийн төв” гэх/ байна.
8.2.Орон нутгийн онцлогт нийцүүлж, малчны хөгжлийг дэмжихэд чиглэсэн Малчны хөгжлийн төсөл, хөтөлбөрийг сум, аймаг бүр боловсруулж, хэрэгжүүлэх ба тэтгэлгээр суралцах мэргэжлийн тэргүүлэх чиглэлд малчны мэргэжлийг хамруулахаар тусгана.
8.3.Сумын төрийн захиргааны байгууллага нь малчинд насан туршийн боловсрол, мэдлэг олгохтой холбогдуулан дараах чиг үүргийг хариуцан хэрэгжүүлнэ:
8.3.1.малчдаас гаргасан санал, хүсэлтэд суурилан малчныг сургах, шинээр бэлтгэх, давтан сургах сумын жил бүрийн төлөвлөлтийг боловсруулах, холбогдох сургалтын байгууллагад захиалга өгөх;
8.3.2.малчдаас нөлөө бүхий төлөөллийг сонгож, манлайлагчийн сургалтын хөтөлбөрт хамруулах;
8.3.3.залуу малчид, мал бүхий иргэдийн дунд малчдын залгамж халааг бэлтгэх, чадавхжуулах чиглэлээр ахмад, туршлагатай малчидтай туршлага солилцох уулзалт, сургалт, хурал, зөвлөгөөн, хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, малчдын оролцоог хангах;
8.3.4.малчны хөгжлийн төвийн үйл ажиллагаанд зарцуулах зардлыг жил бүрийн аймаг, сумын төсөвт тусгах;
8.3.5.хуульд заасан бусад чиг үүрэг.
8.4.Энэ хуулийн 8.2-т заасан төсөл, хөтөлбөрийг аймаг, сумын Засаг дарга тус тус баталж, хэрэгжилтэд хяналт тавина.
8.5.Энэ хуулийн 8.2, 8.3.4-т заасан төсөл, хөтөлбөр, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх зардлыг тухайн шатны төсвийн захирагч нар жил бүрийн төсөвт тусгаж, батлан хэрэгжүүлнэ.
8.6.Энэ хуулийн 8.5-д заасан төсвийг малын тоо толгойн албан татвараас төвлөрөх орлогын эх үүсвэрээс бүрдүүлэх асуудлыг холбогдох журамд заасны дагуу хэлэлцүүлж, шийдвэрлүүлнэ.
8.7.Малчны хөгжлийн төвийн ажиллах журмыг тухайн багийн Иргэдийн Нийтийн Хурлаар хэлэлцүүлж, сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас батална.
8.8.Малчны хөгжлийн индексийг сум, аймаг, үндэсний түвшинд 3 жил тутамд тодорхойлж байна
8.9.Малчны хөгжлийн индексийг аймаг, сум, улсын аварга малчин болон тэргүүний аймаг, сум, дүүрэг шалгаруулах шалгуур үзүүлэлтэд харгалзан үзнэ.
8.10.Малчны хөгжлийн индексийг тооцох аргачлалыг хөдөө аж ахуйн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн, статистикийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагатай хамтран баталж, үр дүнд хяналт тавина.
9 дүгээр зүйл.Малчны үйл ажиллагаанд цахим шилжилтийг нэвтрүүлэх
9.1.Малчны үйл ажиллагаанд цахим шилжилтийг нэвтрүүлж, цахим малчныг хөгжүүлнэ:
9.1.1.хөдөлгөөнт холбоо, телевиз, интернэт сүлжээний үйлчилгээ;
9.1.2.мэдээлэл авах, солилцох нэг цонхны цахим үйлчилгээ;
9.1.3.банк, санхүү, татвар, төлбөр, тооцоо, худалдааны цахим үйлчилгээ;
9.1.4.төрийн болон хувийн хэвшлийн үйлчилгээний цахим систем;
9.1.5.малын бүртгэлийн систем;
9.1.6.гойд ашиг шимт, шилмэл малын үзэсгэлэн, дуудлага худалдаа, захиалга, малын тэжээл, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн цахим худалдаа;
9.1.7.газрын бүртгэл, кадастрын зураглал, бэлчээрийн төлөв байдал, чанарын үнэлгээний үйлчилгээ;
9.1.8.технологийн сүлжээгээр дамжуулан малчдад мэдлэг түгээх бусад цахим үйлчилгээ.
9.2.Малчны болон тэдгээрийн үйл ажиллагааны бүртгэл нь хөдөө аж ахуйн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагын болон улсын бүртгэлийн, татварын, статистикийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагын цахим бүртгэлээр тус тус баталгаажна.
9.3.Мал, малын гаралтай чанартай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нийлүүлэхдээ бүртгэл, мөшгих тогтолцоо, хяналтын үйл ажиллагааг мэдээлэл технологид суурилсан баталгаажуулалтад үндэслэн хийнэ.
ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ МАЛЧНЫ БҮТЭЭМЖ
10 дугаар зүйл.Малчны бүтээмжийг дэмжих
10.1.Малчны хөдөлмөрийн бүтээмж, үр ашгийг тооцох арга зүйг бий болгож, үндэсний хэмжээнд нэвтрүүлнэ.
10.2.Малчны боловсрол, малын эрүүл мэнд, үржил селекцийн технологийн ажил, арчилгаа маллагаа, тэжээлийн хангамж, хашаа хороо, мал аж ахуйн үйл ажиллагааг хөнгөвчлөх шинэ арга, техник технологи зэрэг хүчин зүйлсийг дэмжин хөгжүүлж малчны болон салбарын бүтээмж, үр ашгийг нэмэгдүүлнэ.
10.3.Мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн бүтээмж, үр ашиг, нөөц ашиглалтын түвшний өсөлт болон малчны хүлээх үүрэг, зохистой дадлын үнэлгээний үзүүлэлтийг улс, аймаг, сумын аварга, малчин, тэргүүний малчны нөхөрлөл, хоршоо, аймаг, сум шалгаруулах болзолд тусгаж, бүтээмжийг үнэлнэ.
10.4.Мал, малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний бэлтгэн нийлүүлэлтийн тогтолцоонд нэр төрөл, чанарын үнэлэмжээс хамаарсан урамшуулал, үнийн үнэлгээг тогтоож, малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлнэ.
10.5.Сум, баг өөрийн онцлогт тохирсон цөм сүргийг бүрдүүлж, мал үржлийн ажлыг явуулж, малын чанар, ашиг шимийн өсөлт, чанарыг тооцдог системд шилжүүлнэ.
10.6.Малын эрүүл мэндийн үйлчилгээг үнэлж, дүгнэдэг болж эрүүл мал сүрэгтэй малчин өрхийг баталгаажуулна.
10.7.Мал, мал аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүний гарал үүсэл, чанарын баталгаажуулалт, зах зээлийн ханшид суурилсан хөрөнгийн үнэлгээ хөгжүүлэлтийг бий болгож, санхүүгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнд нэвтрүүлнэ.
10.8.Мал аж ахуйн тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх, малчны өрсөлдөх чадвар, бүтээмжийг дээшлүүлэх, малчны идэвх, оролцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор жил бүрийн намрын эхэн сарын шинийн 8-ны өдөр нь “Малчныг сонсох өдөр” байна.
10.9.Энэ хуулийн 10 дугаар зүйлд заасан арга хэмжээг зохион байгуулах, хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтэд хяналт тавих чиг үүргийг хөдөө аж ахуйн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллага, аймаг, сумын хөдөө аж ахуйн асуудал хариуцсан байгууллага тус тус хэрэгжүүлнэ.
ТАВДУГААР БҮЛЭГ МАЛЧНЫ ХАМТЫН САНААЧИЛГЫГ ДЭМЖИХ
11 дүгээр зүйл.Малчны хамтын санаачилга, хоршил, кластерын үйл ажиллагаа
11.1.Малчны хамтын санаачилга, хоршил нь дараах хэлбэртэй байна:
11.1.2.малчдын холбоо;
11.1.3.малчдын үүсгэн байгуулсан ашгийн төлөө байгууллага.
11.2.Энэ хуулийн 11.1.1-11.1.2-д заасан малчны хамтын хоршлын хэлбэр нь Иргэний хуулийн 481.1, 481.2-д заасны дагуу сайн дурын үндсэн дээр зохион байгуулагдаж, үйл ажиллагааны чиглэл, хамтран ажиллах хэлбэрээ харилцан тохиролцож, зөвшилцөн, тэдгээрийг дүрмээр баталгаажуулсан байна.
11.3.Энэ хуулийн 11.1.3-д заасан хамтын хоршлын удирдлага, зохион байгуулалт, үйл ажиллагаа Компанийн тухай болон Хоршооны тухай хуулиар зохицуулагдана.
11.4.Малчны хамтын санаачилга, хоршлыг төрөөс дараах байдлаар дэмжинэ:
11.4.1.хамтран ажиллах хорших, төрөлжих эрх зүйн үндсийг бүрдүүлэх;
11.4.2.дэд бүтцийн хангамжийг сайжруулах;
11.4.3.мал, малын гаралтай түүхий эдийн бэлтгэл, нийлүүлэлт, үйлдвэрлэл, тээвэрлэлт, борлуулалтын тогтолцоог бүрдүүлэх, тэдгээрт малчны хувь нийлүүлсэн оролцоог дэмжих;
11.4.4.малчин өрхийн орлогыг бууруулахгүйгээр бэлчээрийн даацаас хэтэрсэн малын тоог үе шаттай бууруулах, малыг борлуулах үр дүнтэй арга, тэргүүн туршлагыг дэлгэрүүлэх;
11.4.5.малчны санхүүгийн мэдлэг, чадварыг дээшлүүлэх, малчны эдийн засгийн чадамжийг сайжруулахад чиглэгдсэн хөрөнгө оруулалт, хамтын ажиллагааны цар хүрээг тэлэх, санхүүгийн хүртээмжтэй байдал, чадамжийг нэмэгдүүлэх;
11.4.6.малчин, малчны бүлгийн санал, санаачилгаар цас борооны ус тогтоох, усан сан, нуур, хөв, цөөрөм байгуулах, сэргээгдэх эрчим хүч ашиглах, малын өвс, тэжээл бэлтгэх, нөөцлөхөд зээлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх;
11.4.7.байгаль орчны сөрөг нөлөөллийг бууруулах, зогсоох болон байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх чиглэлээр санаачлах аливаа малчны хамтын санаачилга, хоршлын үйл ажиллагаа, хөтөлбөрийг дэмжих;
11.4.8.хуульд заасан бусад.
11.5.Хамтын зохион байгуулалтын нэгдэл, кластерын үйл ажиллагаа эрхлэх.
12 дугаар зүйл.Малчны өөрөө удирдах байгууллагын тогтолцоо
12.1.Малчид үйл ажиллагааны чиглэлийн дагуу сайн дурын үндсэн дээр эвлэлдэн нэгдэж, хамтын менежментийг төлөвшүүлж, эрх ашгийг нь хамгаалдаг, гишүүддээ үйлчилдэг малчны өөрөө удирдах байгууллагын тогтолцоог бүрдүүлж болно.
12.2.Малчны өөрөө удирдах байгууллагын тогтолцоо нь баг, сум, аймгийн түвшинд холбоо, үндэсний хэмжээнд иргэний нийгмийн байгууллагын нэгдсэн холбоо гэсэн шаталсан хэлбэрээр зохион байгуулагдаж, үйл ажиллагаа явуулна.
13 дугаар зүйл.Малчин өрх тэдгээрт газар эдэлбэрийн эрхийг баталгаажуулах
13.1.Малчин өрхийн өвөлжөө, хаваржааны газрын хил заагийг бэлчээрийн даац, малын тоо толгойтой нь уялдуулан тогтоож, гэрээгээр ашиглуулах харилцааг баталгаажуулж, гэрээ байгуулна.
13.2.Өвөлжөө, хаваржааны гэрээгээр ашиглуулах бэлчээрийн газарт гэрээ байгуулах журмыг Засгийн газар батална.
13.3.Өвөлжөө, хаваржааны гэрээгээр ашиглуулах газрыг зөвхөн бэлчээрийн зориулалтаар ашиглана.
13.4.Газрын тухай хуулийн 52.7-д заасан газрыг өөр чиглэлээр давхцуулан газар ашиглах, эзэмшүүлэх, үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгохгүй.
13.5.Мал сүргээ идээшлүүлэх зориулалтаар өвөлжөө, хаваржааны болон зуслан, намаржааны бэлчээрийн эдэлбэр газрыг улирлын онцлогтой уялдуулан орон нутгийн бэлчээр ашиглалтын журмын дагуу хязгаарлалттай хүрээнд хамтын оролцоонд тулгуурласан малчдын холбоонд гэрээгээр ашиглуулж болно.
13.6.Малчин өрхөөс шинээр гэр бүл болж өрх тусгаарласан малчин залуу гэр бүл болон хот, суурингаас шилжин очиж, 2-оос доошгүй жил тасралтгүй мал маллаж байгаа малчин өрхөд энэ хуулийн 13.1-д заасан эрхийг олгох асуудлыг сумын газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөө, баг, хорооны Иргэдийн нийтийн хурлын шийдвэрт үндэслэн сум, дүүргийн Засаг дарга шийдвэрлэнэ.
13.7.Газрын харилцаатай холбоотой бусад асуудлыг холбогдох хууль, тогтоомжид заасны дагуу зохицуулна.
14 дүгээр зүйл.Малчны оролцоотой байгалийн нөөцийн сэргэх чадавхыг бэхжүүлэх
14.1.Бэлчээрийн төлөв байдал, чанарын өөрчлөлтийн явцыг хянах, өөрчлөлтийг цаг тухайд нь илрүүлэх, үнэлэлт, дүгнэлт өгөх үйл ажиллагаа нь газрын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагын бэлчээрийн төлөв байдал, чанарын үнэлгээнд суурилна.
14.2.Бэлчээрийн төлөв байдал, чанарын үнэлгээ, үр дүнгийн мэдээлэл, зураглалыг ашиглан холбогдох төрийн байгууллага, албан тушаалтан, малчны өөрөө удирдах байгууллага, хот айл дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ:
14.2.1.бэлчээрийн төлөв байдалд үнэлгээ өгөх, сум, аймгийн бэлчээр ашиглалтын журмыг боловсруулж, батлах, мөрдүүлэх;
14.2.2.малчдын оролцоотойгоор бэлчээрт чанарын үнэлгээ хийж, мэдээллийн сан бүрдүүлэх;
14.2.3.малчдын саналд суурилан бэлчээрийн ашиглалтыг тохируулах, доройтлоос сэргийлэх бэлчээр ашиглалтын төлөвлөгөө боловсруулах, мөрдөх;
14.2.4.байгаль, цаг уурын нөхцөл, бэлчээрийн даацад малын үүлдэр угсаа, сүргийн бүтцийн зохистой харьцааг тохируулах, малын тоог зохицуулах;
14.2.5.хуульд заасан бусад арга хэмжээ.
14.3.Малчдын болон багийн бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөөг багийн Иргэдийн Нийтийн Хурлаар хэлэлцэж, сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас батална.
14.4.Бэлчээрийн даац, хангамжийн түвшнийг тогтоох аргачлал, бэлчээрийн мэдээллийн сан бүрдүүлэх, ашиглах журмыг хөдөө аж ахуйн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.
14.5.Доройтсон бэлчээрийн нөхөн сэргэх чадавхын ангилал тооцох аргачлалыг хөдөө аж ахуйн болон байгаль орчны асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн хамтран батална.
15 дугаар зүйл.Уур амьсгалын өөрчлөлт, эрсдэлийн нөлөөллийг бууруулах
15.1.Аймаг, сум бүр уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдэлтэйгээр малчид, малчин өрхийн амьжиргаанд нөлөөлөх хүчин зүйлс, ирээдүйн чиг хандлагыг тодорхойлж, хариу арга хэмжээний төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлнэ.
15.2.Малчин нь эдэлбэр газар, байгалийн нөөцийг ашиглан хувийн өмчийн мал сүргийг адгуулан маллах замаар үйлдвэрлэл явуулахдаа экологийн тогтвортой байдлыг алдагдуулахгүй байх үүрэгтэй.
15.3.Малчин нь учирч болзошгүй гэнэтийн аюул, эрсдэлээс хамгаалж, үйл ажиллагааны борлуулалтын орлогоос хуримтлал үүсгэж, дундын эрсдэлийн сантай байж болно.
15.4.Эрсдэлийн санд хуримтлал үүсгэх, зарцуулах, хяналт тавих журмыг харилцан тохиролцож, албан ёсоор баталгаажуулсан байна.
15.5.Уур амьсгалын өөрчлөлтийн хүндрэлийг даван туулахад чиглэгдсэн мэдлэг, мэдээллийг малчдад олгох, үр нөлөөллөөс сэргийлэх арга хэмжээг олон талт оролцоогоор хэрэгжүүлнэ.
15.6.Малын бэлчээрийн газарт авто зам гаргах, бэлчээрийн хөрсийг эвдэх, бохирдуулах, бэлчээрийн эрүүл ахуйг алдагдуулах, цөл, цөлөрхөг хээрийн бүсийн болон хөрсний эвдрэл, цөлжилт үүсэх нөхцөл бүрдсэн бэлчээрт ургамал түүх, хадахыг хориглоно.
16 дугаар зүйл.Малчинд үзүүлэх санхүүгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ
16.1.Санхүүгийн үйлчилгээгээр дамжуулан банк, үйлдвэр, малчны хамтын ажиллагаа, уялдааг сайжруулах, үйлдвэрлэлийн үр ашгийг дээшлүүлэх, малчны орон нутагтаа ажиллаж, амьдрах нөхцөлийг сайжруулна.
16.2.Арилжааны банкинд малчинд зориулсан нэн хөнгөлөлттэй, хөнгөлөлттэй зээлийн болон даатгалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээний шинэ нэр төрлийг нэмэгдүүлж, малчин үйлдвэрлэлдээ чанарын өөрчлөлт гаргах, байгальд ээлтэй, тогтвортой үйл ажиллагаа эрхлэхэд нь дэмжлэг үзүүлнэ.
16.3.Энэ хуулийн 16.2-д заасан зээлийг дор дурдсан шаардлагыг хангасан малчинд олгоно.
16.3.1.малын тоо толгойн албан татвар төлөгч байх;
16.3.2.арилжааны банкинд малчин данстай байх;
16.3.3.эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлдөг байх;
16.3.4.малын эрүүл мэнд, үржил технологийн ажлыг мэргэжлийн байгууллагаар технологийн цаг хугацаанд хийлгэн баталгаажуулсан байх.
16.4.Малчны нэн хөнгөлөлттэй зээлийн олгохдоо улс орны нийгэм эдийн засгийн нөхцөл байдал, тухайн жилийн байгаль, цаг уурын болон гадаад, дотоод хүчин зүйлсийн нөлөөлөл, түүхий эд, бүтээгдэхүүний зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ зэргийг харгалзана.
16.5.Малчны дараах үйл ажиллагаанд нэн хөнгөлөлттэй зээл олгоно:
16.5.1.байгаль цаг уурын нөхцөлийг хангахуйц өвөлжөө, хаваржааны хашаа, саравч, хороо, байр барих;
16.5.2.доройтсон бэлчээрийг нөхөн сэргээх, малын тэжээл тариалах;
16.5.3.хөдөлмөр хөнгөвчлөх дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх;
16.5.4.хадлан, тэжээлийн техник, тоног төхөөрөмж худалдан авах;
16.5.5.эрсдэлийн үед цас цэвэрлэх, бэлчээр гаргах техник болон сэргээгдэх эрчим хүчний тоног төхөөрөмжтэй болох;
16.5.6.цас борооны ус тогтоож хөв, цөөрөм байгуулах;
16.5.7.тухайн бүс нутгийн малын үржлийн хөтөлбөрт заагдсан сайн чанарын үржлийн хээлтүүлэгч, хээлтэгч мал худалдан авах;
16.5.8.малчны ахуй амьдрал болон мал аж ахуйд шаардлагатай эд эдлэл, тоног хэрэгслүүд бэлтгэх, түүхий эдийн анхан шатны ангилалт, тордолт хийх, бэлтгэн нийлүүлэх үйл ажиллагаа явуулах;
16.5.9.түүхий эд бүтээгдэхүүнээ хадгалах эрүүл ахуйн шаардлага хангасан байр барих, түүхий эд, бүтээгдэхүүний чанарын үнэлгээ хийлгэх;
16.6.Малчны дараах үйл ажиллагаанд хөнгөлөлттэй зээл олгоно:
16.6.1.шинээр гэр, орон байр болон зөөврийн сууц барих, засварлах, шинэчлэх;
16.6.2.зөөврийн хашаа, өвс тэжээлийн агуулах, хүлэмж шинээр барих, засварлах;
16.6.3.гүн өрөмдлөгийн болон гар худаг гаргах;
16.6.4.малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнд анхан шатны боловсруулалт хийх болон хөргөх тоног төхөөрөмж, хөргүүр зоорьтой болох;
16.6.5.малын сүү сааль, дайвар бүтээгдэхүүний ашиглалтыг нэмэгдүүлэх.
16.7.Малчны нэн хөнгөлөлттэй болон хөнгөлөлттэй зээлийн санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх, хүүг бууруулах арга хэмжээг Засгийн газар авна.
17 дугаар зүйл.Малчны хөрөнгө оруулалт, эдийн засгийн чадамжийг сайжруулах
17.1.Мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн хөгжлийг дэмжихэд зориулан сум бүрд Малчны хөгжлийн санг байгуулна.
17.2.Энэ хуулийн 17.1-д заасан сан нь дараах эх үүсвэрээс бүрдэнэ:
17.2.1.малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний бэлтгэн нийлүүлэлтэд төрөөс олгож байгаа мөнгөн урамшууллын нэг удаагийн орлогын хуваарилалт;
17.2.2.уул уурхайн салбарын орлогоос баялаг бүтээх салбарт хуваарилах хөрөнгөөс ногдох хувийн эх үүсвэр;
17.2.3.малчны малын тоо толгойн албан татварын орлогын төвлөрүүлэлтээс хуваарилах хөрөнгө;
17.2.4.малчны, малчны бүлгийн хувь нийлүүлэх хөрөнгө;
17.2.5.малчны өөрөө удирдах байгууллагаас хувь нийлүүлэх хөрөнгө;
17.2.6.малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүн боловсруулах үндэсний үйлдвэрийн хувь нийлүүлэх хөрөнгө;
17.2.7.олон улсын байгууллагын санхүүгийн буцалтгүй зээл, дэмжлэгийн эх үүсвэр;
17.2.8.хуулиар хориглоогүй бусад санхүүжилтийн дэмжлэгийн эх үүсвэр.
17.3.Энэ хуулийн 17.1-д заасан сангийн хөрөнгийн 30 хувийг бэлчээрийн мал ахуйд гэнэтийн гамшиг, эрсдэлийн үед ашиглахаар хуримтлуулна.
17.4.Сангийн бусад төвлөрүүлсэн хөрөнгийг жил бүр дор дурдсанаар хуваарилж, мал аж ахуйн үйлдвэрлэл, малчны хөгжилд дэмжлэг үзүүлэхэд зарцуулна:
17.4.1.тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхэд 30 хувь;
17.4.2.ногоон, тогтвортой үйлдвэрлэлийг дэмжихэд 30 хувь;
17.4.3.малчдыг хөгжүүлэх, чадавхжуулахад 10 хувь.
17.5.Энэ хуулийн 17.4.1, 17.4.2-д заасан зориулалтаар зарцуулах хөрөнгө нь бага хүүтэй, эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй зээл хэлбэртэй байна.
17.6.Малчны хөгжлийн сангийн удирдлага, зохион байгуулалтын жишиг дүрэм, сангийн хөрөнгийг бүрдүүлэх, зарцуулах, хяналт тавих журмыг сангийн болон хөдөө аж ахуйн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн хамтран батална.
17.7.Малчин өрхийг тогтмол орлого, хуримтлалтай болгох зорилгоор малчин, хоршоо, малчны холбоо үндэсний үйлдвэрүүдтэй 3 жилийн бүтэгдэхүүн нийлүүлэлтийн тогтвортой гэрээ байгуулж, стандартын шаардлагын дагуу бэлтгэсэн түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг зах зээлийн дээд ханшаар бэлтгэн нийлүүлэх тогтолцоог хөгжүүлнэ.
17.8.Энэ хуулийн 17.7-д заасан тогтолцоог төр, хувийн хэвшил, малчны өөрөө удирдах байгууллагын хамтын гэрээ, үйл ажиллагаагаар хөгжүүлнэ.
ЗУРГААДУГААР БҮЛЭГ БУСАД ЗҮЙЛ
18 дугаар зүйл.Санхүүжилт
18.1.Энэ хуулийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах санхүүжилт нь дараах эх үүсвэрээс бүрдэнэ:
18.1.1.улсын болон орон нутгийн төсвийн хөрөнгө;
18.1.2.малын тоо толгойн албан татварын орлогыг төвлөрүүлэх сан;
18.1.3.орон нутгийг хөгжүүлэх сан;
18.1.4.сумын хоршооны сан;
18.1.5.олон улсын төсөл, хөтөлбөрийн хөрөнгө оруулалт, зээл, хандив, тусламж;
18.1.6.арилжааны банкны эх үүсвэр;
18.1.7.малчид, мал бүхий этгээдийн хөрөнгө оруулалт;
18.1.8.гадаад, дотоодын байгууллагын хөрөнгө оруулалт;
18.1.9.хуульд заасан бусад эх үүсвэр.
19 дүгээр зүйл.Хуулийн хэрэгжилтэд хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийх
19.1.Хөдөө аж ахуйн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага энэ хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийнэ.
18.2.Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээг Засгийн газрын баталсан журмын дагуу хийж, тайланг Засгийн газарт хүргүүлнэ.
19.3.Энэ хуулийн 19.1-д заасан хяналт-шинжилгээ, үнэлгээг хийхэд шаардлагатай мэдээллийг цуглуулах, судалгаа, шинжилгээ хийх, малчны болон бусад хамаарал бүхий оролцогчдын дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулах, санал зөвлөмжийг авах ажлыг аймаг, сумын хөдөө аж ахуйн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагын холбогдох бүтцийн нэгж хариуцан гүйцэтгэнэ.
19.4.Хэрэгжилтийн тайланд хийх хяналт-шинжилгээ, үнэлгээг хөндлөнгийн байгууллагаар гүйцэтгүүлж болох ба шаардагдах зардлыг улсын болон орон нутгийн төсвөөс санхүүжүүлнэ.
20 дугаар зүйл.Хууль тогтоомж зөрчигчид хүлээлгэх хариуцлага
20.1.Энэ хуулийг зөрчсөн албан тушаалтны үйлдэл нь гэмт хэргийн шинжгүй бол Төрийн албаны тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.
20.2.Энэ хуулийг зөрчсөн хүн, хуулийн этгээдэд Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.
21 дүгээр зүйл.Хууль хүчин төгөлдөр болох
21.1.Энэ хуулийг 2024 оны ... дүгээр сарын ... -ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

Төслийн файлууд

1. Өргөн мэдүүлэх -Хамт өргөн мэдүүлсэн хууль тогтоомжийн төсөл
2. Өргөн мэдүүлэх -Төслийн документ файл /DOC, DOCX/
3. Өргөн мэдүүлэх -Үзэл баримтлал
4. Өргөн мэдүүлэх -Танилцуулга
5. Өргөн мэдүүлэх -Хууль тогтоомжийн хэрэгцээ шаардлагын урьдчилан тандан судалгаа
6. Өргөн мэдүүлэх -Тухайн харилцааг зохицуулж байгаа хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн үр дагаврын үнэлгээ
7. Өргөн мэдүүлэх -Зардлын тооцооны судалгаа
8. Өргөн мэдүүлэх -Өргөн мэдүүлсэн төслийн цахим эх хувь

Төслийн хэрэглэгчид

Б. Баярсайхан

Г. ТЭМҮҮЛЭН

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Т. АУБАКИР

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Х. БАДЕЛХАН

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Ж. БАТЖАРГАЛ

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Ж. БАТ-ЭРДЭНЭ

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Г. ГАНБОЛД

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Г. ДАМДИННЯМ

Initiator of the draft law
Ц. ИДЭРБАТ

Ц. ИДЭРБАТ

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Л. МӨНХБААТАР

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Г. МӨНХЦЭЦЭГ

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Н. НАРАНБААТАР

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Ц. САНДАГ-ОЧИР

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Б. САРАНЧИМЭГ

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Ц. СЭРГЭЛЭН

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Ц. ЦЭРЭНПУНЦАГ

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Б. ЭНХ-АМГАЛАН

Initiator of the draft law
Б. Баярсайхан

Т. ЭНХТҮВШИН

Initiator of the draft law

Санал үлдээх

You can leave your comment after you sign in. Нэвтрэх