Өргөн мэдүүлэгдсэн хуулийн төслийн мэдээлэл

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ
2025 оны 6-р сарын 24 өдөр
Ulaanbaatar city
НИЙТИЙН ӨМЧИЙН ХУУЛЬ /Шинэчилсэн найруулга/
0

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт
2 дугаар зүйл. Нийтийн өмчийн хууль тогтоомж
2.1. Нийтийн өмчийн хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль , Иргэний хууль , энэ хууль болон эдгээр хуультай нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.
2.2. Монгол Улсын олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.
3 дугаар зүйл. Хуулийн үйлчлэх хүрээ
3.1. Энэ хуулиар нийтийн өмчийг удирдахтай холбоотой нийтлэг харилцааг зохицуулна
3.2. Нийтийн өмчийг удирдахтай холбоотой дараах харилцааг энэ хуульд нийцүүлэн тухайлсан хуулиар зохицуулна:
3.2.1. олон нийтийн болон шашны өмчийн харилцаа;
3.2.2. улсын болон орон нутгийн төсөв, Үндэсний баялгийн сан, Эрдэнэсийн сан, Засгийн газрын тусгай сан болон орон нутгийн тусгай сан, улсын болон орон нутгийн нөөц хөрөнгийн бүрдүүлэлт, хуваарилалт, түүнийг захиран зарцуулах, тайлагнах, хяналт тавих;
3.2.3. энэ хуулиар зохицуулснаас бусад төрийн болон орон нутгийн өмчит компанитай холбоотой харилцаа;
3.2.4. төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигчээс үүсгэн байгуулсан ашгийн төлөө бус сантай холбоотой харилцаа;
3.2.5. энэ хуулиар зохицуулснаас бусад газартай холбоотой харилцаа;
3.2.6. төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааг төлөвлөх, зохион байгуулах, түүнд тавих хяналтыг хэрэгжүүлэх;
3.2.7. энэ хуулийн 8.1.1, 8.1.2, 8.1.3, 8.1.4, 8.1.5, 8.1.7, 8.1.8, 8.1.9, 8.1.10-т заасан өмчийн бүртгэл, тооллогыг зохион байгуулах, өмчийг ашиглуулах болон энэ хуулийн 8.1.6-д заасан агаарыг хамгаалах, агаарын орон зайг ашиглуулах, түүнд тавих хяналтыг хэрэгжүүлэх;
3.2.8. соёлын биет өвийг бүртгэх, үнэлгээ тогтоох, тооллого хийх, түрээслэх, солилцох, шилжүүлэх болон түүнд тавих хяналтыг хэрэгжүүлэх;
3.2.9. төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийг хэрэгжүүлэх, түншлэлийн төлбөрийг санхүүжүүлэх болон дэмжлэг үзүүлэх;
3.2.10. Монгол Улсын Төрийн далбаа мандуулсан хөлөг онгоцоор далай ашиглах;
3.2.11. хууль болон гэрээний дагуу төрийн зарим чиг үүргийг хувийн хэвшил, ашгийн төлөө бус хуулийн этгээд болон хуулиар тусгайлан эрх олгосон этгээдээр гүйцэтгүүлэх;
3.2.12. Орон сууц хувьчлах тухай хуульд заасны дагуу төрийн өмчийн орон сууцыг иргэдэд хувьчлах.
3.3. Тухайлсан хуулиар тогтоох нийтийн өмчийг удирдахтай холбоотой зохицуулалт нь энэ хуульд заасан өмчийг удирдах зарчим, өмчийн зориулалт, ангилал болон өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх нийтлэг эрх хэмжээнд нийцсэн байна.
3.4. Тухайлсан хуулиар зохицуулаагүй энэ хуулийн 3.2-т заасан өмчийг удирдахтай холбоотой харилцаанд энэ хууль үйлчилнэ.
3.5. Төрийн нууцад хамаарах хөрөнгө олж авах, бүртгэх, үнэлэх, ашиглуулах журмыг Засгийн газар, түүнийг захиран зарцуулах, хяналт тавих журмыг Улсын Их Хурлын Тусгай хяналтын дэд хороо энэ хууль болон холбогдох хуульд нийцүүлэн тус тус батална.
4 дүгээр зүйл. Хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолт
4.1. Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томьёог доор дурдсан утгаар ойлгоно:
4.1.1. .“бусдад ашиглуулах” гэж Иргэний хууль, бусад хуульд заасан эд хөрөнгө хөлслөх, түрээслэх, эд хөрөнгийг үнэ төлбөргүй болон бусад гэрээ, эд юмсын хязгаарлагдмал эрхийн үндсэн дээр төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдын эзэмшил, ашиглалтад шилжүүлэхийг;
4.1.2. .“бусдад шилжүүлэх” гэж Иргэний хууль, бусад хуульд заасан худалдах-худалдан авах, солилцох, бэлэглэх болон бусад гэрээний үндсэн дээр төрийн болон орон нутгийн өмчийг өмчлөх эрхийг шилжүүлэхийг;
4.1.3. .“орон нутгийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч” гэж Засаг дарга, түүнээс эрх шилжүүлэн авсан орон нутгийн өмчийн асуудал хариуцсан газрыг;
4.1.4. .“орон нутгийн өмчийн эзэмшигч” гэж орон нутгийн өмчийг эзэмшиж байгаа орон нутгийн байгууллага, орон нутгийн нийтийн үйлчилгээний байгууллага, орон нутгийн өмчит компанийг;
4.1.5. .“өмчийн удирдлага” гэж төрийн болон орон нутгийн өмчийн өмчлөгч, өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч, өмчийн эзэмшигчээс өмчийг бусдад ашиглуулах, шилжүүлэх үйл ажиллагааг;
4.1.6. .“төрийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч” гэж Засгийн газар, төрийн өмчийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагыг;
4.1.7. .“төрийн өмчийн эзэмшигч” гэж төрийн өмчийг эзэмшиж байгаа төрийн байгууллага, төрийн нийтийн үйлчилгээний байгууллага, төрийн өмчит компанийг.
5 дугаар зүйл. Нийтийн өмчийг удирдах зарчим
5.1. Нийтийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэхэд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2-т заасан төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчмаас гадна дараах зарчмыг баримтална:
5.1.1. өмчийг удирдах төрийн бодлого нэгдмэл байх;
5.1.2. хуульд заасан зорилго, тогтвортой хөгжлийг хангахад чиглэсэн байх;
5.1.3. үр өгөөжийг ард түмэнд тэгш, шударга хүртээх;
5.1.4. тооцоо, судалгаанд үндэслэсэн, үр нөлөөтэй, үр ашигтай байх;
5.1.5. хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу хэрэгжүүлэх
5.1.6. ил тод, нээлттэй, хариуцлагатай байх;
5.1.7. хууль болон гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол эдийн болон эдийн бус хөрөнгийн салгаж үл болох бүрдэл хэсгийн өмчийн удирдлагыг нэг этгээд хэрэгжүүлэх.

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
НИЙТИЙН ӨМЧИЙН ХЭЛБЭР, АНГИЛАЛ
6 дугаар зүйл. Нийтийн өмчийн хэлбэр, ангилал
6.1. Нийтийн өмч нь төрийн, орон нутгийн, шашны, олон нийтийн гэсэн хэлбэртэй байна.
6.2. Нийтийн өмч нь эдийн болон эдийн бус хөрөнгөөс бүрдэнэ.
6.3. Нийтийн өмчийн эд хөрөнгө нь үл хөдлөх болон хөдлөх эд хөрөнгө байна.
7 дугаар зүйл. Төрийн өмчийн ангилал
7.1. Төрийн өмч нь төрийн нийтийн болон төрийн тусгайлсан өмчөөс бүрдэнэ
8 дугаар зүйл. Төрийн нийтийн өмч
8.1. Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуулиар ард түмний мэдэлд байхаар заасан дараах байгалийн баялаг, хөрөнгө нь төрийн нийтийн өмч байна:
8.1.1. Монгол Улсын иргэнд өмчлүүлснээс бусад газар;
8.1.2. газрын хэвлий, түүний баялаг;
8.1.3. ой, түүний нөөц, дагалдах баялаг;
8.1.4. ус, түүний нөөц;
8.1.5. ургамал, ан амьтны нөөц;
8.1.6. агаар, агаарын орон зай;
8.1.7. Эрдэнэсийн сангийн хөрөнгө;
8.1.8. Үндэсний баялгийн сангийн хөрөнгө;
8.1.9. палеонтологи, археологийн олдвор;
8.1.10. төрийн архивын сан хөмрөг;
8.1.11. стратегийн ач холбогдол бүхий салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн өмчит компанийн төрийн эзэмшлийн хувьцаа, хувьцаанд хамаарах үнэт цаас;
8.1.12. нийтийн өмчийн соёлын биет өв;
8.1.13. нийтийн зориулалтаар ашиглахаар хуульд заасан бусад.
8.2. Төрийн нийтийн өмч нь төрийн хяналт, хамгаалалтад байна.
8.3. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол иргэн нь бусдад эзэмшүүлж, өмчлүүлж, ашиглуулснаас бусад газарт, ой, усны сан бүхий газарт чөлөөтэй нэвтрэх, энэ хуулийн 8.1.3, 8.1.4, 8.1.5, 8.1.6-д заасан төрийн нийтийн өмчийг хуульд заасны дагуу ахуйн болон гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар ашиглах эрхтэй.
8.4. Энэ хуулийн 8.1.1-д заасан төрийн нийтийн өмчийн газрыг эзэмшиж байгаа төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага нь бусад этгээдэд эрхийн зүйлийг хэсэгчлэн, эсхүл бүхэлд нь шилжүүлэх, барьцаалуулахыг хориглоно.
8.5. Энэ хуулийн 8.1.1-д заасан төрийн нийтийн өмчийн газрыг эзэмшиж байгаа төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит компани нь өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгчийн зөвшөөрөлгүйгээр хэсэгчлэн, эсхүл бүхэлд нь бусдад ашиглуулах, эрхийг зориулалтын бусаар ашиглахыг хориглоно.
8.6. Төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшилд байгаа энэ хуулийн 8.1.1-д заасан төрийн нийтийн өмчийн газрыг бусад төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшилд шилжүүлэхэд энэ хуулийн 45.1-д заасан журмыг баримтална.
8.7. Монгол Улсын иргэнд өмчлүүлснээс бусад газрыг Газрын тухай хуульд заасан болзол, журмын дагуу иргэн, хуулийн этгээдэд эзэмшүүлж, ашиглуулна.
9 дүгээр зүйл. Төрийн тусгайлсан өмч
9.1. Төрийн тусгайлсан өмчид дараах хөрөнгө хамаарна:
9.1.1. төрийн байгууллага, төрийн нийтийн үйлчилгээний байгууллагын хөрөнгө;
9.1.2. улсын төсвийн хөрөнгө;
9.1.3. Засгийн газрын тусгай сангийн хөрөнгө;
9.1.5. төрийн өмчийн хөрөнгөөр бүтээсэн, олж авсан оюуны өмч, эрх;
9.1.6. төрийн үйл ажиллагаанд хамаарах хуульд заасан бүртгэл, мэдээллийн сан;
9.1.7. энэ хуулийн 8.1.11-д зааснаас бусад төрийн өмчит компанийн төрийн эзэмшлийн хувьцаа, хувьцаанд хамаарах үнэт цаас.
10 дугаар зүйл. Орон нутгийн өмч
10.1. Орон нутгийн өмч нь аймаг, сум, нийслэл, дүүргийн өмчөөс бүрдэнэ.
10.2. Аймаг, сум, нийслэл, дүүрэг нь хуульд заасан дараах чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор өмчтэй байна:
10.2.1. аймаг нь Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 21.1.10, 21.1.11, 21.1.12, 21.1.14, 21.1.15, 21.1.16-д заасан чиг үүрэг;
10.2.2. нийслэл нь Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 24.1.10, 24.1.11, 24.1.12, 24.1.13, 24.1.14, 24.1.15, 24.1.16, 24.1.17, 24.1.18, 24.1.19, 24.1.21, 24.1.22 дахь хэсэг, Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийн 8.2.3, 8.2.4, 8.2.5, 8.2.7, 8.3.6, 8.3.7, 8.3.8, 8.3.10, 8.3.13, 8.3.15, 8.3.16-д заасан чиг үүрэг;
10.2.3. сум нь Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 22.1.8, 22.1.10, 22.1.11, 22.1.12, 22.1.13, 22.1.15, 22.1.16, 22.1.17, 22.1.18, 22.1.19, 22.1.20, 22.1.21-д заасан чиг үүрэг;
10.2.4. дүүрэг нь Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 25.1.8, 25.1.9, 25.1.10, 25.1.11, 25.1.12, 25.1.13, 25.1.14-т заасан чиг үүрэг.
10.3. Энэ хуулийн 10.2-т зааснаас бусад чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор орон нутаг өмчтэй байх, эсхүл орон нутгийн нийтийн үйлчилгээний байгууллага, орон нутгийн өмчит компани байгуулахыг хориглоно.
10.4. Аймаг, нийслэлийн өмчид дараах хөрөнгө хамаарна:
10.4.1. аймаг, нийслэлийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын хөрөнгө;
10.4.2. аймаг, нийслэлийн төсөв;
10.4.3. аймаг, нийслэлийн өмчийн хөрөнгөөр байгуулсан нийтийн эзэмшлийн гудамж, талбай, хөшөө дурсгал, олон нийтийн соёл, амралтын хүрээлэн, ногоон байгууламж, авто зам, авто зогсоол болон цэвэр, бохир усны шугам, дулааны шугам, хог хаягдал болон хаягдал ус цэвэрлэх байгууламж, үерийн далан, ундны болон ахуйн хэрэгцээний уст цэгийн байгууламж зэрэг нийтийн хэрэгцээнд зориулсан хөрөнгө;
10.4.4. аймаг, нийслэлийн соёлын биет өв;
10.4.5. аймаг, нийслэлийн тусгай сангийн хөрөнгө;
10.4.6. аймаг, нийслэлийн эзэмшлийн үнэт цаас;
10.4.7. аймаг, нийслэлийн нөөц;
10.4.8. аймаг, нийслэлийн өмчийн хөрөнгөөр бүтээсэн, олж авсан оюуны өмч, эрх.
10.5. Сум, дүүргийн өмчид дараах хөрөнгө хамаарна:
10.5.1. сум, дүүргийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын хөрөнгө;
10.5.2. сум, дүүргийн төсөв;
10.5.3. сум, дүүргийн өмчийн хөрөнгөөр байгуулсан нийтийн эзэмшлийн гудамж, талбай, хөшөө дурсгал, олон нийтийн соёл, амралтын хүрээлэн, ногоон байгууламж, авто зам, авто зогсоол болон төвлөрсөн бус ундны болон ахуйн хэрэгцээний уст цэгийн байгууламж зэрэг нийтийн хэрэгцээнд зориулсан хөрөнгө;
10.5.4. сум, дүүргийн тусгай сангийн хөрөнгө;
10.5.5. сум, дүүргийн эзэмшлийн үнэт цаас;
10.5.6. сум, дүүргийн нөөц;
10.5.7. сум, дүүргийн өмчийн хөрөнгөөр бүтээсэн, олж авсан оюуны өмч, эрх.
10.6. Хот, тосгон нь Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хууль, Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор өмчтэй байна.
10.7. Хот, тосгоны өмчийн харилцаанд энэ хуульд заасан орон нутгийн өмчийн зохицуулалт нэгэн адил үйлчилнэ.
10.8. Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 68, 69 дүгээр зүйлд заасны дагуу засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн удирдлагын зарим чиг үүргийг шилжүүлэхтэй холбогдуулан тухайн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай төрийн болон орон нутгийн өмчийг хот, тосгонд шилжүүлнэ

ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИЙН УДИРДЛАГА, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
11 дүгээр зүйл. Өмчийн удирдлага
11.1. Улсын Их Хурал нь Монгол Улсын ард түмнийг төлөөлөн төрийн өмчийн өмчлөгч байна.
11.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн удирдлагын нэгдсэн бодлогыг Улсын Их Хурал тодорхойлж, Засгийн газар хэрэгжүүлнэ.
11.3. Улсын Их Хурал нь төрийн болон орон нутгийн өмчийн талаар дараах бүрэн эрхтэй байна:
11.3.1. төрийн өмчид хөрөнгө олж авах;
11.3.2. төрийн өмчийн өмчлөгчийн хяналтыг хэрэгжүүлэх;
11.3.3. бусдын өмчлөлд шилжүүлж үл болох төрийн тусгайлсан өмчийн жагсаалт батлах;
11.3.4. төрийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгө, эд юмсын хязгаарлагдмал эрхийг орон нутгийн өмчид шилжүүлэх;
11.3.5. нийтийн эрх ашиг, нийгмийн зайлшгүй хэрэгцээг үндэслэн орон нутгийн өмчийг төрийн өмчид шилжүүлэн авах талаар Засгийн газрын саналыг хэлэлцэж, шийдвэрлэх;
11.3.6. төрийн өмчит компанийн талаар баримтлах үндсэн чиглэлийг Засгийн газрын өргөн мэдүүлснээр хэлэлцэж, батлах;
11.3.7. стратегийн ач холбогдол бүхий салбар дахь төрийн өмчит компанийн төрийн эзэмшлийн хувьцааг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах талаар Засгийн газрын саналыг хэлэлцэж, зөвшөөрөл олгох;
11.3.8. төрийн болон орон нутгийн өмчийн нэгдсэн тооллогын дүн, төрийн болон орон нутгийн өмчийн төлөв байдлын нэгдсэн тайланг хэлэлцэж, Засгийн газарт үүрэг, чиглэл өгөх.
12 дугаар зүйл. Төрийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч
12.1. Засгийн газар нь хуульд заасан эрх хэмжээний хүрээнд төрийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлж, төрийн өмчийн үр нөлөөтэй, үр ашигтай байдлыг Улсын Их Хурлын өмнө хариуцна.
12.2. Засгийн газар нь төрийн болон орон нутгийн өмчийн талаар дараах бүрэн эрхтэй байна:
12.2.1. төрийн болон орон нутгийн өмчийн талаарх төрийн бодлого, хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах;
12.2.2. бусдын өмчлөлд шилжүүлж үл болох төрийн тусгайлсан өмчийн жагсаалт болон төрийн өмчит компанийн талаар баримтлах үндсэн чиглэлийн төслийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэх
12.2.3. төрийн тусгайлсан өмчид хөрөнгө олж авах;
12.2.4. Улсын Их Хурлын зөвшөөрлийг үндэслэн энэ хуулийн 11.3.7-д заасан асуудлаар шийдвэр гаргах;
12.2.5. хуульд заасан үндэслэлээр төрийн өмчийн компани үүсгэн байгуулах, өөрчлөн байгуулах, татан буулгах;
12.2.6. төрийн өмчийн оролцоотой компани үүсгэн байгуулах, өөрчлөн байгуулах, татан буулгах зөвшөөрөл олгох;
12.2.7. төрийн тусгайлсан өмчийн хөдлөх болон эдийн бус хөрөнгийг орон нутгийн өмчид шилжүүлэх;
12.2.8. улсын тусгай хэрэгцээ, нийтийн эрх ашгийг үндэслэн газрыг нөхөн олговортойгоор солих, эргүүлэн авах болон хуульд заасны дагуу хураан авах
12.2.9. хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагыг үүсгэн байгуулах, өөрчлөн байгуулах, татан буулгах, бүтэц, орон тооны дээд хязгаарыг тогтоох, дүрмийг батлах;
12.2.10. төрийн болон орон нутгийн өмчийн нэгдсэн тооллогыг зохион байгуулах шийдвэр гаргах, дүнг хэлэлцэх, тайланг Улсын Их Хуралд хүргүүлэх;
12.2.11. төрийн болон орон нутгийн өмчийн төлөв байдлын нэгдсэн тайланг хэлэлцэж, Улсын Их Хуралд хүргүүлэх.
12.3. Засгийн газар нь төрийн тусгайлсан өмчийг удирдахтай холбоотой дараах шийдвэрийг гаргана:
12.3.1. Улсын Их Хурал шийдвэрлэхээр хуульд зааснаас бусад төрийн өмчит компанийн төрийн эзэмшлийн хувьцааг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах;
12.3.2. төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшлийн үл хөдлөх эд хөрөнгө, түүнийг дагалдах хөрөнгө, үл хөдлөх эд хөрөнгөд үүссэн эд юмсын хязгаарлагдмал эрхийг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах;
12.3.3. төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 500 дахин нэмэгдүүлснээс доошгүй хэмжээний нэг бүрийн балансын үнэ бүхий хөдлөх эд хөрөнгө, эдийн бус хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах;
12.3.4. энэ хуулийн 11.3.4-т зааснаас бусад төрийн өмчийн үл хөдлөх ба түүний иж бүрдэл буюу цогцолбор хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах;
12.3.5. төрийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг таваас арав хүртэлх жилийн хугацаагаар бусдад ашиглуулах;
12.3.6. төрийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг эд юмсын хязгаарлагдмал эрхээр бусдад ашиглуулах;
12.3.7. гадаад улсын дипломат төлөөлөгчийн газар, олон улсын байгууллагад төрийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг ашиглуулах.
12.4. Засгийн газар нь энэ хуулийн 12.3.3, 12.3.5, 12.3.6-д заасан бүрэн эрхээ төрийн өмчийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагад шилжүүлж болно.
13 дугаар зүйл. Төрийн өмчийн хороо, түүний чиг үүрэг
13.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хууль тогтоомж, Засгийн газрын бодлого, шийдвэрийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах, хяналт тавих чиг үүрэг бүхий төрийн өмчийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллага-Засгийн газрын тохируулагч агентлаг (цаашид “Төрийн өмчийн хороо” гэх) ажиллана.
13.2. Төрийн өмчийн хорооны дүрэм, бүтэц, орон тооны дээд хязгаарыг Засгийн газар батална.
13.3. Төрийн өмчийн хорооны үйл ажиллагааны үндсэн хэлбэр нь хуралдаан байна. Хуралдааны шийдвэр нь тогтоол, тэмдэглэл хэлбэртэй байна.
13.4. Төрийн өмчийн хороо нь төрийн болон орон нутгийн өмчийн талаар дараах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:
13.4.1. Орон нутгийн өмчийн газрыг мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангах, холбогдох хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангуулах асуудлаар үүрэг, чиглэл өгөх;
13.4.2. хуульд заасны дагуу төрийн болон орон нутгийн өмчийн тооллогыг зохион байгуулж, нэгдсэн дүнг Засгийн газарт тайлагнах;
13.4.3. төрийн болон орон нутгийн өмчийн төлөв байдлын нэгдсэн тайланг бэлтгэн Засгийн газарт тайлагнах;
13.4.4. төрийн болон орон нутгийн өмчийн цахим систем, мэдээллийн сангийн үйл ажиллагааг хариуцан эрхлэх;
13.4.5. төрийн нийтийн үйлчилгээний байгууллагын хөрөнгийн ашиглалт, хамгаалалтыг сайжруулах зорилгоор төрийн өмчийн төлөөлөгчийг түр томилон ажиллуулах, буруутай этгээдэд хариуцлага хүлээлгэх асуудлаар холбогдох байгууллагад санал хүргүүлэх;
13.4.6. төрийн өмчид хохирол учруулах эрсдэл бүхий үйлдэл, эс үйлдэхүйг таслан зогсоох талаар шаардлага гаргах, төрийн өмчид учруулсан хохирлыг барагдуулах, энэ чиглэлээр холбогдох байгууллагатай хамтран ажиллах, шүүхэд нэхэмжлэл гаргах;
13.4.7. төрийн болон орон нутгийн өмчийн хууль тогтоомжийн талаар сургалтын хөтөлбөр боловсруулах, сургалт зохион байгуулахад Төрийн албаны зөвлөл болон холбогдох бусад байгууллагад мэргэжил, арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх;
13.4.8. төрийн болон орон нутгийн өмчийн хууль тогтоомж, түүнд нийцүүлэн баталсан эрх зүйн актын хэрэгжилтэд хяналт тавих, төрийн хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлж, илэрсэн зөрчлийг арилгуулах арга хэмжээ авах.
13.5. Төрийн өмчийн хороо нь энэ хуулийн 12.3-т зааснаас бусад төрийн тусгайлсан өмчийг удирдахтай холбоотой дараах шийдвэрийг гаргана:
13.5.1. төрийн байгууллага, төрийн нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшлийн хөдлөх эд хөрөнгө болон эдийн бус хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах зөвшөөрөл олгох;
13.5.2. төрийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг гурван сараас тав хүртэлх жилийн хугацаагаар бусдад ашиглуулах зөвшөөрөл олгох;
13.5.3. хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 500 дахин нэмэгдүүлснээс доошгүй хэмжээний нэг бүрийн балансын үнэ бүхий хөдлөх эд хөрөнгө, эдийн бус хөрөнгийг бусдад ашиглуулах зөвшөөрөл олгох.
13.6. Төрийн өмчийн хороонд улсын ерөнхий байцаагч, улсын ахлах байцаагч, улсын байцаагч /цаашид “улсын байцаагч” гэх/ ажиллана.
13.7. Төрийн өмчийн хорооны дарга нь улсын ерөнхий байцаагчийн эрхтэй байх бөгөөд улсын ерөнхий байцаагчийн эрхийг Засгийн газар олгоно. Улсын ерөнхий байцаагч нь улсын ахлах болон улсын байцаагчийн эрхийг олгоно.
13.8. Улсын байцаагч холбогдох хууль тогтоомж, түүнд нийцүүлэн баталсан эрх зүйн актын биелэлтэд хяналт тавьж, хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлнэ.
14 дүгээр зүйл. Төрийн өмчийн хорооны дарга, гишүүнийг томилж, чөлөөлөх
14.1. Төрийн өмчийн хороо нь хамтын удирдлагын зарчмаар ажиллах бөгөөд дарга болон орон тооны бус 8 гишүүнтэй байна.
14.2. Төрийн өмчийн хорооны гишүүнийг Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газраас санал болгосноор Засгийн газар 4 жилийн хугацаагаар томилно.
14.3. Төрийн өмчийн хороонд төрийн захиргааны төв байгууллагыг төлөөлөх 5 гишүүн Төрийн албаны тухай хуулийн 23.2.1-д заасан шаардлагыг хангасан байна.
14.4. Төрийн өмчийн хорооны нээлттэй сонгон шалгаруулалтын үндсэн дээр томилогдох 3 гишүүн дараах шаардлагыг хангасан байна:
14.4.1. хөрөнгийн удирдлага, хөрөнгийн үнэлгээ, нягтлан бодох бүртгэлийн чиглэлээр мэргэшсэн, тухайн чиглэлээр таваас доошгүй жил ажилласан туршлагатай, удирдан зохион байгуулах чадвартай;
14.4.2. эдийн засаг, санхүү, нягтлан бодох бүртгэл, эрх зүй, бизнесийн удирдлагын дээд боловсролтой;
14.4.3. Эрүүгийн хуульд заасан эдийн засгийн, авлигын, өмчлөх эрхийн, үндэсний аюулгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэгт шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэрээр гэм буруутай нь тогтоогдож байгаагүй байх.
14.5. Энэ хуулийн 14.4-т заасан гишүүн нь төрийн үйлчилгээний албан хаагч байж болно.
14.6. Засгийн газар дараах үндэслэлээр Төрийн өмчийн хорооны гишүүнийг чөлөөлнө:
14.6.1. бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болсон;
14.6.2. эрүүл мэндийн байдал болон хүндэтгэн үзэх бусад шалтгаанаар үүргээ гүйцэтгэх боломжгүй болсон;
14.6.3. өөрөө чөлөөлөгдөх хүсэлт гаргасан;
14.6.4. энэ хуулийн 14.3, 14.4.3-т заасан шаардлагыг хангахгүй болсон.
14.7. Энэ хуулийн 14.4-т заасан нээлттэй сонгон шалгаруулалтыг Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар зохион байгуулна.
14.8. Төрийн өмчийн хорооны гишүүнд нэр дэвшигчийг сонгон шалгаруулах журам, ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн, нэр дэвшигч тус бүрийн үнэлгээний оноо, нэр дэвшигчийн мэдээллийг Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын цахим хуудаст нээлттэй, ил тод байршуулна.
14.9. Төрийн өмчийн хорооны даргад тавих шаардлага, бүрэн эрх, түүнийг томилж, чөлөөлөхтэй холбогдсон харилцааг Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хууль, Засгийн газрын агентлагийн эрх зүйн байдлын тухай хуулиар зохицуулна.
15 дугаар зүйл. Төрийн өмчийн эзэмшигч
15.1. Төрийн өмчийн эзэмшигч нь төрийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгчийн эрх хэмжээнд хамааруулснаас бусад төрийн өмчийг хууль тогтоомжид заасны дагуу захиран зарцуулна
15.2. Төрийн өмчийн эзэмшигчийг дараах байдлаар ангилна:
15.2.1. төрийн байгууллага;
15.2.2. төрийн нийтийн үйлчилгээний байгууллага;
15.2.3. төрийн өмчит компани.
15.3. Энэ хуулийн 15.2.1-д заасан төрийн байгууллага гэдэгт төрийн хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдлийг төв болон орон нутгийн бүх шатанд хэрэгжүүлэх зорилгоор хуульд заасны дагуу байгуулагдсан, төсвөөс санхүүждэг байгууллага, түүний үндсэн чиг үүргийг хариуцсан харьяа нэгжийг ойлгоно.
15.4. Төв Банк /Монголбанк/, Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, Эрчим хүчний зохицуулах хороо болон түүнтэй адилтгах төрийн тухайлсан чиг үүргийг хэрэгжүүлэх зорилгоор байгуулсан, төсвөөс санхүүждэггүй, бие даасан хуулиар үйл ажиллагаа нь зохицуулагдаж байгаа нийтийн эрх зүйн бусад этгээдийг энэ хуулийн 15.2.1-д заасан төрийн байгууллагад хамааруулна.
15.5. Энэ хуулийн 15.2.2-т заасан төрийн нийтийн үйлчилгээний байгууллага гэдэгт төрийн чиг үүрэгт хамаарах боловсрол, эрүүл мэнд, соёл спорт, харилцаа холбоо, тээвэр, эрчим хүч зэрэг нийтийн үйлчилгээ үзүүлэх, төрийн байгууллагад чиг үүргээ хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх зорилготой, хуульд заасан журмын дагуу үүсгэн байгуулагдсан хуулийн этгээдийг ойлгоно.
15.6. Энэ хуулийн 15.2.3-т заасан төрийн өмчит компани гэдэгт Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн бүтээмж, ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах тухай хуулийн 4.1.1-д заасан хуулийн этгээдийг ойлгоно.
16 дугаар зүйл. Нийтийн үйлчилгээний байгууллага, түүний эд хөрөнгийн эрх
16.1. Төрийн болон орон нутгийн чиг үүрэгт хамаарах нийтийн үйлчилгээ болон төрийн болон орон нутгийн хэрэгцээнд зориулсан үйлдвэрлэл, ажил, үйлчилгээг хувийн хэвшил, ашгийн төлөө бус хуулийн этгээдээр гүйцэтгүүлэх боломжгүй нөхцөлд нийтийн үйлчилгээний байгууллагыг байгуулна.
16.2. Нийтийн үйлчилгээний байгууллага нь төсвийн хөрөнгөөр санхүүжих бөгөөд эд хөрөнгийн талаар энэ хуулийн 15.3-т заасан төрийн байгууллагатай нэгэн адил эрхтэй.
16.3. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол нийтийн үйлчилгээний байгууллагыг үүсгэн байгуулах, өөрчлөн байгуулах, татан буулгах, бүтэц, орон тооны дээд хязгаарыг тогтоох, дүрмийг батлах эрх хэмжээг дараах этгээд хэрэгжүүлнэ:
16.3.1. төрийн нийтийн үйлчилгээний байгууллагыг Засгийн газар;
16.3.2. орон нутгийн нийтийн үйлчилгээний байгууллагыг аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал.
16.4. Засгийн газрын гишүүн өөрийн эрхлэх асуудлын хүрээнд хамаарах төрийн нийтийн үйлчилгээний байгууллагын, аймаг, нийслэлийн Засаг дарга тухайн орон нутгийн нийтийн үйлчилгээний байгууллагын даргыг томилж, чөлөөлнө.
16.5. Дараах нийтийн үйлчилгээний байгууллагыг үүсгэн байгуулах, өөрчлөн байгуулах, татан буулгах, дүрмийг батлах болон бүтэц, зохион байгуулалт, хяналттай холбоотой харилцааг тухайлсан хуулиар зохицуулна:
16.5.1. Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг болон Улсын Их Хурлаас байгуулдаг байгууллагын харьяанд ажиллах нийтийн үйлчилгээний байгууллага;
16.5.2. боловсрол, шинжлэх ухаан, эрүүл мэндийн чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхлэх нийтийн үйлчилгээний байгууллага;
16.5.3. хуульд тусгайлан заасан бусад.
16.6. Нийтийн үйлчилгээний байгууллагын дарга нь Төрийн албаны тухай хуулийн 22.1-д заасан нийтлэг шаардлага болон холбогдох хууль, дүрэмд заасан тусгай шаардлагыг хангасан байна.
17 дугаар зүйл. Орон нутгийн өмчийн удирдлага
17.1. Аймаг, сум, нийслэл, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал нь тухайн орон нутагт оршин суугаа иргэдийг төлөөлөн орон нутгийн өмчийн өмчлөгч байн
17.2. Засаг дарга нь хуульд заасан эрх хэмжээний хүрээнд орон нутгийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлж, орон нутгийн өмчийн үр нөлөөтэй, үр ашигтай байдлыг тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын өмнө хариуцна.
17.3. Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал нь бусдын өмчлөлд шилжүүлж үл болох орон нутгийн өмчийн жагсаалтыг батална.
17.4. Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал нь тухайн шатны орон нутгийн өмчийг удирдахтай холбоотой дараах шийдвэрийг гаргана:
17.4.1. орон нутгийн өмчит компанийн эзэмшлийн хувьцааг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах;
17.4.2. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшлийн үл хөдлөх эд хөрөнгө, түүнийг дагалдах хөрөнгө, үл хөдлөх эд хөрөнгөд үүссэн эд юмсын хязгаарлагдмал эрхийг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах;
17.4.3. үйлдвэр, аж ахуйг хэрэглэгдэхүүний хамт буюу цогцолбор эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах;
17.4.4. аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчийн Хурал нь харьяа сум, дүүргийн өмчлөлд хөрөнгө шилжүүлэх.
18 дугаар зүйл. Орон нутгийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч
18.1. Засаг дарга нь орон нутгийн өмчийг удирдахтай холбоотой дараах шийдвэрийг гаргана:
18.1.1. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшилд байгаа хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 300 дахин нэмэгдүүлснээс доошгүй хэмжээний нэг бүрийн балансын үнэ бүхий хөдлөх эд хөрөнгө, эдийн бус хөрөнгийг бусдын өмчлөлд шилжүүлэх, барьцаалуулах;
18.1.2. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшлийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг нэгээс гурав хүртэлх жилийн хугацаагаар бусдад ашиглуулах;
18.1.3. эд юмсын хязгаарлагдмал эрхээр үл хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад ашиглуулах;
18.1.4. хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 300 дахин нэмэгдүүлснээс доошгүй хэмжээний нэг бүрийн балансын үнэ бүхий хөдлөх эд хөрөнгө, эдийн бус хөрөнгийг бусдад ашиглуулах
18.2. Засаг дарга нь энэ хуулийн 18.1.1, 18.1.4-т заасан эрхээ Орон нутгийн өмчийн газарт шилжүүлж болно.
19 дүгээр зүйл. Орон нутгийн өмчийн газар, түүний чиг үүрэг
19.1. Орон нутагт төрийн болон орон нутгийн өмчийн хууль тогтоомж, орон нутгийн нэгжийн удирдлагын өмчийн талаар гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах, хяналт тавих чиг үүргийг Орон нутгийн өмчийн газар хэрэгжүүлнэ.
19.2. Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга нь харьяа Орон нутгийн өмчийн газрын бүтэц, орон тооны дээд хязгаарыг тогтоож, даргыг нь Төрийн өмчийн хороотой зөвшилцөн томилж, чөлөөлнө.
19.3. Орон нутгийн өмчийн газар нь дараах чиг үүрэгтэй:
19.3.1. харьяа орон нутагт төрийн болон орон нутгийн өмчийн хууль тогтоомжийн биелэлтэд хяналт тавьж, хэрэгжилтийг хангуулах чиглэлээр зөвлөмж, шаардлага хүргүүлэх;
19.3.2. иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг даргаас орон нутгийн өмчийн талаар гарах шийдвэрийг хууль тогтоомжид нийцүүлэх чиглэлд мэргэжил, арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх, шийдвэрийн биелэлтийг хангуулах;
19.3.3. холбогдох хууль тогтоомж, түүнд нийцүүлэн баталсан эрх зүйн актын хэрэгжилтэд хяналт тавих, төрийн хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлж, илэрсэн зөрчлийг арилгуулах арга хэмжээ авах;
19.3.4. орон нутгийн өмчид хохирол учруулах эрсдэл бүхий үйлдэл, эс үйлдэхүйг таслан зогсоох шаардлага гаргах, учруулсан хохирлыг барагдуулах, энэ чиглэлээр холбогдох байгууллагатай хамтран ажиллах, шүүхэд нэхэмжлэл гаргах.
19.4. Орон нутгийн өмчийн газарт улсын ерөнхий байцаагчаас эрх олгосон улсын ахлах байцаагч, улсын байцаагч ажиллана.
19.5. Сум, дүүрэг энэ хуулийн 19.3.1, 19.3.2-т заасан чиг үүргийг хэрэгжүүлэх ажилтантай байна.
19.6. Орон нутгийн өмчийн газар нь энэ хуулийн 17.4, 18.1-д зааснаас бусад орон нутгийн өмчийг удирдахтай холбоотой дараах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:
19.6.1. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшилд байгаа хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 300 дахин нэмэгдүүлснээс доош хэмжээний нэг бүрийн балансын үнэ бүхий хөдлөх эд хөрөнгө, эдийн бус хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, барьцаалуулах зөвшөөрөл олгох;
19.6.2. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшлийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг гурван сараас нэг хүртэлх жилийн хугацаагаар бусдад ашиглуулах зөвшөөрөл олгох;
19.6.3. энэ хуулийн 17.4, 18.1-д заасан асуудлаар дүгнэлт гаргах.
20 дугаар зүйл. Орон нутгийн өмчийн эзэмшигч
20.1. Орон нутгийн өмчийн эзэмшигч нь орон нутгийн өмчийн өмчлөгч, өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгчийн эрх хэмжээнд хамааруулснаас бусад орон нутгийн өмчийн удирдлагыг хуульд заасны дагуу хэрэгжүүлнэ.
20.2. Орон нутгийн өмчийн эзэмшигчийг дараах байдлаар ангилна:
20.2.1. орон нутгийн байгууллага;
20.2.2. орон нутгийн нийтийн үйлчилгээний байгууллага;
20.2.3. орон нутгийн өмчит компани.
20.3. Энэ хуулийн 20.2.1-д заасан орон нутгийн байгууллага гэдэгт нутгийн захиргааны чиг үүргийг орон нутгийн бүх шатанд хэрэгжүүлэх зорилгоор хуульд заасны дагуу байгуулагдсан, орон нутгийн төсвөөс санхүүждэг байгууллага, түүний үндсэн чиг үүргийг хариуцсан харьяа захиргааны нэгжийг ойлгоно.
20.4. Энэ хуулийн 20.2.2-т заасан орон нутгийн нийтийн үйлчилгээний байгууллага гэдэгт орон нутгийн чиг үүрэгт хамаарах боловсрол, эрүүл мэнд, соёл, спорт, харилцаа холбоо, тээвэр, эрчим хүч зэрэг нийтийн үйлчилгээ үзүүлэх, орон нутгийн байгууллагад чиг үүргээ хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх зорилготой, хуульд заасан журмын дагуу үүсгэн байгуулагдсан хуулийн этгээдийг ойлгоно.
20.5. Энэ хуулийн 20.2.3-т заасан орон нутгийн өмчит компани гэдэгт Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн бүтээмж, ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах тухай хуулийн 4.1.2-т заасан хуулийн этгээдийг ойлгоно.

ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИД ХӨРӨНГӨ ОЛЖ АВАХ, ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИЙГ БУСДАД АШИГЛУУЛАХ, ШИЛЖҮҮЛЭХ

НЭГДҮГЭЭР ДЭД БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИД ХӨРӨНГӨ ОЛЖ АВАХ
21 дүгээр зүйл. Төрийн өмчид хөрөнгө олж авах
21.1. Төрийн өмчид дараах үндэслэлээр хөрөнгө олж авна:
21.1.1. эрх бүхий байгууллагын баталсан төсөв, төлөвлөгөө, шийдвэрийн дагуу худалдан авсан, эсхүл хөрөнгө зарцуулсны үр дүнд бий болсон хөрөнгө;
21.1.2. төрийн өмчийн хөрөнгийн ашиглалтаас бий болсон үр шим, ашиг, орлого;
21.1.3. төрийн үйлчилгээ, үйл ажиллагаанаас бий болсон орлого, эдийн болон эдийн бус баялаг;
21.1.4. шаардах эрх, хохирлын нөхөн төлбөр, даатгалын нөхөн олговорт авсан хөрөнгө;
21.1.5. хуульд заасны дагуу хандив, тусламж, бэлэглэл, өв, эрх залгамжлах журмаар олж авсан хөрөнгө;
21.1.6. эзэнгүй болон дарагдмал үнэт зүйл;
21.1.7. зээлээр авсан хөрөнгө;
21.1.8. сольж авсан хөрөнгө;
21.1.9. төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн гэрээний дагуу шинээр бий болсон хөрөнгө;
21.1.10. орон нутгийн өмчөөс төрийн өмчид шилжүүлсэн хөрөнгө;
21.1.11. эргүүлэн авсан, сольж авсан газар;
21.1.12. хууль, Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасан үндэслэл, журмын дагуу шилжүүлэн авсан, дайчлан авсан, хурааж улсын орлого болгосон, төрд учирсан хохирлын нөхөн төлбөрт төлүүлсэн хөрөнгө;
21.1.13. хөрөнгө оруулах замаар эзэмших үнэт цаас;
21.1.14. хуульд заасан бусад.
21.2. Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар бий болсон хөрөнгө нь төрийн болон орон нутгийн өмч байна. Зээл, хандив, дэмжлэг, тусламжаар бий болсон эд хөрөнгө үүнд нэгэн адил хамаарна.
21.3. Орон нутаг чиг үүргээ хэрэгжүүлэхээс бусад тохиолдолд гадаад улс, олон улсын байгууллагаас хандив, зээл, тусламж авахыг хориглоно.
21.4. Энэ хуулийн 21.1.12-т заасан үндэслэлээр олж авсан хөрөнгөөс төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага, албан тушаалтанд аливаа хэлбэрийн урамшуулал, тэтгэмж олгох, хувь хүртээх, эсхүл уг асуудлаар захиргааны шийдвэр гаргахыг хориглоно.
21.5. Улсын төсвийн хөрөнгөөр бий болсон хөрөнгийн эзэмшигчийг төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн саналыг үндэслэн Төрийн өмчийн хороо тогтооно.
21.6. Дарагдмал үнэт зүйлс доторх түүх, соёлын дурсгалт зүйлийг соёлын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын саналыг үндэслэн Иргэний хуулийн 118.3-т заасны дагуу төрийн өмчлөлд шилжүүлэн авна.
21.7. Бусад этгээдтэй хамтарч бий болгосон хөрөнгийн хувьд тухайн оруулсан хөрөнгийн хэмжээгээр төрийн өмч гэж үзнэ.
22 дугаар зүйл. Орон нутгийн өмчид хөрөнгө олж авах
22.1. Орон нутгийн өмчид энэ хуулийн 21.1.1, 21.1.4, 21.1.5, 21.1.7, 21.1.8, 21.1.9, 21.1.11, 21.1.12, 21.1.13-т зааснаас гадна дараах үндэслэлээр хөрөнгө олж авна:
22.1.1. улсын болон орон нутгийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар орон нутгийн өмчид зориулж бий болгосон хөрөнгө;
22.1.2. төрийн өмчөөс орон нутгийн өмчид, эсхүл орон нутаг хооронд шилжүүлсэн хөрөнгө;
22.1.3. орон нутгийн өмчийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, үр шим, ашиг олсны үр дүнд бий болсон хөрөнгө;
22.1.4. орон нутгийн үйлчилгээ, үйл ажиллагааны орлогоор бий болсон хөрөнгө;
22.1.5. хуульд заасан бусад.
22.2. Орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр бий болсон үл хөдлөх эд хөрөнгийн эзэмшигчийг аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, хөдлөх эд хөрөнгийн эзэмшигчийг аймаг, нийслэлийн Засаг дарга тогтооно.
23 дугаар зүйл. Хандив, тусламж, бэлэглэл, өв, эрх залгамжлалын журмаар хөрөнгө олж авах
23.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч нь Төсвийн тухай хууль, Иргэний хуульд заасны дагуу хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор хандив, тусламж, бэлэглэл болон өв, эрх залгамжлалын журмаар хөрөнгө олж авч болно.
23.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч нь бэлэг, хандив, тусламжаар хүлээн авсан хөрөнгөд үнэлгээ тогтоож, данс бүртгэлд тусгах үүрэгтэй.
23.3. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол Монгол Улсад бэлэглэсэн, хандивласан, тусламжаар олгосон эд хөрөнгийг үнэлэх, зориулалт, ашиглалтын нөхцөлийг харгалзан эзэмших этгээдийг Төрийн өмчийн хороо тогтооно.
23.4. Энэ хуулийн 23.3-т заасан эд хөрөнгийг орон нутагт зориулан олгосон бол уг эд хөрөнгийг орон нутгийн өмчид шилжүүлнэ.
23.5. Дараах нөхцөлийн аль нэгийг хангаагүй тохиолдолд тухайн хөрөнгийг энэ хуулийн 23.1-д заасан журмаар хүлээн авахыг хориглоно:
23.5.1. хэрэгцээ, шаардлагагүй;
23.5.2. үр ашиггүй, нэмэлт зардал гарах;
23.5.3. хуульд нийцээгүй үүрэг хүлээлгэх нөхцөлтэй.
24 дүгээр зүйл. Улсын орлого болгох, эсхүл төрийн өмчид шилжүүлэх шийдвэрийн дагуу хураагдсан хөрөнгө олж авах
24.1. Хуульд заасны дагуу улсын орлого болгох, эсхүл төрийн өмчид шилжүүлэх шийдвэрийн дагуу хураагдсан хөрөнгийг Төрийн өмчийн хороо дуудлага худалдаагаар борлуулж, олсон орлогыг улсын төсөвт төвлөрүүлнэ.
24.2. Хураагдсан хөрөнгийг дуудлага худалдаагаар худалдах хүртэл хөрөнгийн хадгалалт, хамгаалалтыг хариуцах этгээдийг Төрийн өмчийн хороо тогтооно.
24.3. Хураагдсан хөрөнгийн дуудлага худалдаатай холбогдсон зардлыг тухайн дуудлага худалдаанаас олсон орлогоос гаргуулна.
24.4. Дуудлага худалдаагаар худалдагдаагүй хөрөнгийг Төрийн өмчийн хороо төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын хэрэгцээнд шаардлагатай эсэхийг энэ хуульд заасны дагуу тогтоож, тухайн байгууллагыг хөрөнгийн эзэмшигчээр бүртгэнэ.
24.5. Хураан авсан түүх, соёлын хөдлөх дурсгалт зүйлийг дуудлага худалдаагаар худалдахгүй бөгөөд соёлын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын саналыг үндэслэн Төрийн өмчийн хороо хөрөнгийн эзэмшигчийг тогтоож, бүртгэнэ.
24.6. Хөрөнгийн үнэлгээгээр тухайн хөрөнгийг ашиглах боломжгүй нь тогтоогдвол энэ хуулийн 69 дүгээр зүйлд заасны дагуу шийдвэрлэнэ.

ХОЁРДУГААР ДЭД БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИЙГ БУСДАД АШИГЛУУЛАХ
25 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад ашиглуулах
25.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх, нийтийн эрх ашгийг хангах зорилгоор гэрээний үндсэн дээр төлбөртэй, хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр, хариу төлбөргүй, эсхүл эд юмсын хязгаарлагдмал эрхээр бусдад ашиглуулна.
25.2. Дараах үндэслэлээр төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад ашиглуулж болно:
25.2.1. өмчийн эзэмшигчид тухайн хөрөнгө түр хугацаагаар хэрэгцээгүй болсон;
25.2.2. өмчийг нөөцлөх, хадгалах нөхцөлийг хангахгүй болсон;
25.2.3. илүү талбай, хэсэг гарсан.
25.3. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад ашиглуулах тохиолдолд Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газраас зөвшөөрөл авна.
25.4. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад ашиглуулахаас өмнө энэ хуулийн 68 дугаар зүйлд заасны дагуу магадлах ажиллагаа хийнэ.
25.5. Өмчийг дамжуулан ашиглуулах тохиолдолд өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч, эсхүл өмчийн эзэмшигчийн зөвшөөрлийг бичгээр авсан байна.
25.6. Өмчийг ашиглуулах гэрээ төр, орон нутагт хохиролтой байж болохгүй.
25.7. Төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага байрлан үйл ажиллагаа явуулж байгаа үл хөдлөх эд хөрөнгийг энэ хуулийн 25.2.3-т заасан үндэслэлээр тухайн байгууллагын хэвийн үйл ажиллагаанд харшлахгүй хэлбэрээр бусдад ашиглуулж болно.
26 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг төлбөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр, эсхүл хариу төлбөргүйгээр ашиглуулах
26.1. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол дараах тохиолдолд төрийн болон орон нутгийн өмчийг төлбөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр бусдад ашиглуулж болно:
26.1.1. төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглах хүсэлт гаргасан;
26.1.2. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор төрийн өмчийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглах хүсэлт гаргасан;
26.1.3. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага тухайн орон нутагт оршин суугаа иргэдэд нийгэм, соёлын үйлчилгээ хүргэх, нийтийн эрх ашгийг хангах зорилгоор төрийн өмчийг ашиглах хүсэлт гаргасан;
26.1.4. нийтийн эрх зүйн хуулийн этгээд хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглах хүсэлт гаргасан;
26.1.5. онцгой байдал, боловсрол, эрүүл мэнд, соёл, урлаг, спортын зэрэг үйл ажиллагааг дэмжих нийгмийн үйлчилгээ, нийгмийн халамжийн чиглэлээр нийтийн эрх ашгийн төлөө байгуулагдсан ашгийн төлөө бус байгууллага үндсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглах хүсэлт гаргасан;
26.1.6. олон улсын байгууллага, түүний Монгол Улс дахь салбар, төлөөлөгчийн газар улс орны нийтлэг эрх ашигт нийцсэн олон улсын төсөл, хөтөлбөр, хамтын ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглах хүсэлт гаргасан;
26.1.7. олон улсын байгууллага, түүний Монгол Улс дахь салбар, төлөөлөгчийн газар хүмүүнлэгийн зорилготой үйл ажиллагаа явуулахад төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглах хүсэлт гаргасан.
26.2. Энэ хуулийн 26.1.1, 26.1.2, 26.1.3, 26.1.6-д заасан тохиолдолд хариу төлбөргүйгээр бусдад ашиглуулж болно.
26.3. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг хоёр болон түүнээс дээш этгээд ашиглах хүсэлт гаргасан тохиолдолд илүү ашигтай нөхцөлийг санал болгосон этгээдэд ашиглуулна.
26.4. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг хоёр болон түүнээс дээш этгээд хариу төлбөргүй ашиглах хүсэлт гаргасан тохиолдолд нийтийн эрх ашигт илүү хувь нэмэр оруулах үйл ажиллагаа явуулах этгээдэд ашиглуулна.
27 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглуулах арга
27.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгийг энэ хуулийн 47.1-д заасан аргаар ашиглуулна.
27.2. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад ашиглуулахдаа тэргүүн ээлжид дуудлага худалдааны аргыг хэрэглэх бөгөөд тусгай нөхцөл заах шаардлагатай бол уралдаант шалгаруулалтын аргыг хэрэглэнэ
27.3. Энэ хуулийн 26.1, 26.2-т заасан үндэслэлээр төрийн болон орон нутгийн өмчийг төлбөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр, эсхүл хариу төлбөргүй бусдад ашиглуулах бол гэрээ шууд байгуулна.
27.4. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглуулах гэрээ байгуулах журам, гэрээний загварыг Төрийн өмчийн хороо батална.
28 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглуулсны төлбөр
28.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад хариу төлбөртэй ашиглуулах бол төлбөрийг тухайн үеийн зах зээлийн үнээр тогтооно.
28.2. Төлбөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр ашиглуулах гэрээний төлбөрийн доод хэмжээг тухайн эд хөрөнгийг зориулалтын дагуу ашиглахад шаардлагатай арчлалт, хадгалалт, хамгаалалтын зардал болон тухайн үеийн зах зээлийн үнийн 30 хувиас багагүй байхаар тогтооно.
28.3. Төрийн болон орон нутгийн хөрөнгийг ашиглуулах гэрээ байгуулах бол тухайн эд хөрөнгийг зориулалтын дагуу ашиглахад шаардлагатай арчлалт, хадгалалт, хамгаалалт, элэгдэл, ашиглалтын болон нотариатын үйлчилгээний төлбөр зэрэг бусад зайлшгүй зардлыг ашиглагч хариуцна.
28.4. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн ашиглалтын төлбөрийн доод хэмжээ, түүнийг тогтоох аргачлалыг тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн байршил, зориулалт, ашиглах этгээдийн эрхлэх үйл ажиллагааны чиглэлээс хамааруулан санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын саналыг үндэслэн Төрийн өмчийн хороо тогтооно.
29 дүгээр зүйл. .Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад ашиглуулах шийдвэрийн агуулга
29.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчлөгч, өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч, өмчийн эзэмшигч нь хуульд заасан эрх хэмжээний хүрээнд өмчийг бусдад ашиглуулах шийдвэрийг гаргана.
29.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглуулах шийдвэр нь дараах агуулгатай байна:
29.2.1. ашиглуулах хөрөнгийн мэдээлэл;
29.2.2. хөрөнгө ашиглуулах хугацаа, ашиглалтад шилжүүлэх огноо;
29.2.3. ашиглалтад шилжүүлэх арга;
29.2.4. дуудлага худалдаа, эсхүл уралдаант шалгаруулалт зохион байгуулах этгээдийн талаарх мэдээлэл;
29.2.5. ашиглалтын төлбөрийг тогтоосон нөхцөл, үндэслэл;
29.2.6. ашиглалтын төлбөрт тохируулга хийх аргачлал;
29.2.7. гэрээ шууд байгуулах аргаар ашиглуулж байгаа бол ашиглагчийн нэр, иргэн, хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн дугаар.
30 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад ашиглуулах гэрээ
30.1. Энэ хуулийн 29.1-д заасан шийдвэрийг үндэслэн төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглуулах гэрээ байгуулна.
30.2. Өмчийг ашиглуулах гэрээг төрийн болон орон нутгийн өмчийн өмчлөгч, өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч, өмчийн эзэмшигч нь өмчийг ашиглагч талтай бичгээр байгуулж, Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газарт бүртгүүлнэ.
30.3. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглалтад шилжүүлсэн, хүлээн авсан талаарх баримтыг бичгээр үйлдэх бөгөөд тухайн баримтад хөрөнгийн гадаад, дотоод шинж байдал, тоо хэмжээ, шилжүүлэх үеийн үзүүлэлтийг тусгана.
30.4. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн өмчлөгч, өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч, өмчийн эзэмшигч нь нь өмчийг ашиглуулах гэрээнд дараах нөхцөлийг тусгана:
30.4.1. гэрээний талуудын нэр, улсын бүртгэлийн дугаар, иргэн бол төрсөн он, сар, өдөр;
30.4.2. гэрээний зүйл, зориулалт;
30.4.3. гэрээний төлбөрийн хэмжээ, төлбөр төлөх хугацаа;
30.4.4. хөрөнгийг ашиглалтад шилжүүлэх нөхцөл, хугацаа;
30.4.5. гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг хангах арга;
30.4.6. гэрээний нэмэлт нөхцөл;
30.4.7. гэрээ байгуулахтай холбоотой зардлыг хуваарилах журам.
30.5. Дараах тохиолдолд өмчийг ашиглуулах гэрээний нөхцөлд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж болно:
30.5.1. төр, эсхүл орон нутагт хохирол, алдагдал учруулахгүй, нэмэлт үүрэг хүлээлгэхээргүй бол;
30.5.2. дуудлага худалдаа, уралдаант шалгаруулалт зохион байгуулах журмыг зөрчихөөргүй бол.
30.6. Төрийн өмчийг ашиглуулах гэрээний бүртгэлийг Төрийн өмчийн хороо, орон нутгийн өмчийг ашиглуулах гэрээний бүртгэлийг Орон нутгийн өмчийн газар хөтөлнө.
30.7. Дараах тохиолдолд өмчийг ашиглуулах гэрээг цуцлах, шилжүүлсэн өмчийг буцаан авах, буруутай этгээдээр хохирлыг нөхөн төлүүлэх үндэслэл болно:
30.7.1. эрх бүхий этгээдийн шийдвэр, зөвшөөрөлгүйгээр дуудлага худалдаа, уралдаант шалгаруулалтыг зохион байгуулсан, эсхүл ялагчид хууль бус давуу байдал үүсгэсэн;
30.7.2. энэ хуулийн 52.5.2, 52.5.4-т заасан нөхцөл илэрсэн;
30.7.3. гэрээнд зааснаас өөр зориулалтаар ашигласан, хохирол учруулсан;
30.7.4. өмчийг ашиглуулах доод үнээс бага үнээр худалдсан, ашиглуулахыг зөвшөөрөөгүй хөрөнгө оролцуулсан;
30.7.5. гэрээгээр хүлээсэн үүргээ хугацаанд нь зохих ёсоор биелүүлээгүй.
30.8. Энэ хуулийн 30.7-д заасан үндэслэлээр гэрээг цуцлах шийдвэрийг Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газар гаргана.
30.9. Төрийн өмчийг ашиглуулах үйл ажиллагаанд Төрийн өмчийн хороо, орон нутгийн өмчийг ашиглуулах үйл ажиллагаанд Орон нутгийн өмчийн газар хяналт тавина.
31 дүгээр зүйл. Үл хөдлөх эд хөрөнгийг эд юмсын хязгаарлагдмал эрхээр бусдад ашиглуулах
31.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг эд юмсын хязгаарлагдмал эрхээр бусдад ашиглуулах бол энэ хуулийн 29.2-т заасан шийдвэрт эд юмсын хязгаарлагдмал эрхийн гэрээний нөхцөлийн талаарх мэдээллийг тусгана.
31.2. Үл хөдлөх эд хөрөнгийг эд юмсын хязгаарлагдмал эрхийн үндсэн дээр бусдад ашиглуулах шийдвэр гаргах эрхийг бусад этгээдэд шилжүүлж болохгү
31.3. Төрийн өмчийн газрыг эд юмсын хязгаарлагдмал эрхийн үндсэн дээр эзэмшиж байгаа өмчийн эзэмшигч нь бусад этгээдэд эрхийн зүйлийг хэсэгчлэн, эсхүл бүхэлд нь ашиглуулах, шилжүүлэх, эрхийн зүйлийг бусдад барьцаалуулах, эрхийг зориулалтын бусаар ашиглахыг хориглоно.
31.4. Төрийн өмчийн газарт нийтийн ба хувийн сервитут олгох тухай шийдвэрт сервитут хэрэгжих талбай, нэвтрэх болон зорчих хэсгийн зураглалыг, хөдлөх ба үл хөдлөх иж бүрдэл буюу цогцолбор эд хөрөнгийг узуфруктээр бусдад ашиглуулах бол узуфрукт олгох тухай шийдвэрт узуфруктын зүйлийн бүрдэл хэсгийн талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг хавсаргана.
31.5. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгийг узуфруктын үндсэн дээр бусдад ашиглуулах дээд хугацаа 60 жил байна. Узуфруктын хугацаа дуусгавар болохоос өмнө хуулийн этгээд татан буугдсан, хувь хүн нас барсан бол узуфрукт дуусгавар болно.
Тайлбар: Энэ зүйлд заасан бусад этгээд гэдэгт төрийн болон орон нутгийн өмчийн бус этгээдээс гадна уг эрхийг эзэмшдэггүй төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч нэгэн адил хамаарна.
32 дугаар зүйл. Эд юмсын хязгаарлагдмал эрхийн гэрээ, төлбөр
32.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эд хөрөнгийг эд юмсын хязгаарлагдмал эрхээр ашиглуулах гэрээ нь хууль болон эд юмсын хязгаарлагдмал эрх үүсгэх тухай энэ хуулийн 29.2-т заасан шийдвэрт нийцсэн байна.
32.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг эд юмсын хязгаарлагдмал эрхээр ашиглуулах гэрээнд хязгаарлагдмал эрхийн төрөл, агуулгыг тусгана.
32.3. Төрийн болон орон нутгийн өмчид үүсгэсэн эд юмсын хязгаарлагдмал эрхийн төлбөрийн хэмжээ, төлбөр төлөх журмыг энэ хуулийн 32.1-д заасан гэрээгээр тохирно.
32.4. Төрийн өмчийн газрыг хязгаарлагдмал эрхээр ашиглаж байгаа этгээдийн өмчийн хэлбэрээс үл хамааран уг эрхийг эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэх бөгөөд ийнхүү бүртгүүлснээр эд юмсын хязгаарлагдмал эрх хүчин төгөлдөр болно.
32.5. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч нь гэрээний хэрэгжилтийн явцад урьдчилан мэдэх боломжгүй нөхцөл байдал үүссэн, эсхүл эд юмсын хязгаарлагдмал эрх үүссэнээс хойш гурван жил тутамд уг эрхийн төлбөрийн хэмжээнд тохируулга хийхийг шаардах эрхтэй.
33 дугаар зүйл. Албаны орон сууцны арчлалт, хамгаалалт
33.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн албаны зориулалттай орон сууцны арчлалт, хамгаалалтын зардлыг төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч хариуцаж, ашиглалтын хэвийн байдлыг хангана.
33.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч нь албаны зориулалттай орон сууцны арчлалт, хамгаалалт, ашиглалтын хэвийн байдлыг хангах ажил үүргээ гэрээний үндсэн дээр бусдад шилжүүлж болно.
33.3. Төрийн өмчийн хороо энэ хуулийн 33.2-т заасан гэрээний загвар болон гэрээний үндсэн дээр ажил үүрэг гүйцэтгэх этгээдэд тавих шаардлагыг батална.

ГУРАВДУГААР ДЭД БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИЙГ БУСДАД ШИЛЖҮҮЛЭХ
34 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад шилжүүлэх
34.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх, нийтийн эрх ашгийг хангах зорилгоор энэ хуульд заасан үндэслэлээр зах зээлийн үнээр, эсхүл төлбөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр, эсхүл хариу төлбөргүйгээр бусдад шилжүүлнэ.
34.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад шилжүүлэх шийдвэрийг өмчийн өмчлөгч, өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч, түүнээс эрх шилжүүлэн авсан этгээд, өмчийн эзэмшигч энэ хуульд заасан журмын дагуу гаргана.
34.3. Хуульд зааснаас бусад тохиолдолд төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бусдад хандив, тусламж, дэмжлэг үзүүлэхийг хориглоно.
35 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад шилжүүлэх үндэслэл
35.1. Дараах үндэслэлээр төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад шилжүүлж болно:
35.1.1. өмчийн эзэмшигчид хэрэгцээгүй, шаардлагагүй болсон;
35.1.2. компанид мөнгөн бус хэлбэрээр хувь нийлүүлэх болсон;
35.1.3. хуульд заасан бусад.
35.2. Энэ хуулийн 35.1.1-д заасан үндэслэлээр тээврийн хэрэгсэл, үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмж болон хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 100 дахин нэмэгдүүлснээс доошгүй хэмжээний нэг бүрийн балансын үнэ бүхий хөдлөх эд хөрөнгө, эдийн бус хөрөнгийг бусдад шилжүүлэхээс өмнө Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газраас дүгнэлт авсан байна.
35.3. Энэ хуулийн 35.1.1-д заасан үндэслэлээр төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлэхээс өмнө энэ хуулийн 68 дугаар зүйлд заасны дагуу магадлах ажиллагаа хийнэ.
36 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгийг төлбөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр, эсхүл хариу төлбөргүй шилжүүлэх
36.1. Дараах тохиолдолд төрийн болон орон нутгийн өмчийг төлбөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр бусдад шилжүүлж болно:
36.1.1. төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор орон нутгийн өмчийг шилжүүлэн авах хүсэлт гаргасан;
36.1.2. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэн авах хүсэлт гаргасан;
36.1.3. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага тухайн орон нутагт оршин суугаа иргэдийн нийтлэг ашиг сонирхлыг хангах зорилгоор төрийн өмчийг шилжүүлэн авах хүсэлт гаргасан.
36.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг энэ хуулийн 36.1.1, 36.1.2-т заасан тохиолдолд бусдад хариу төлбөргүй шилжүүлж болно.
36.3. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг хоёр болон түүнээс дээш этгээд шилжүүлэн авах хүсэлт гаргасан тохиолдолд илүү ашигтай нөхцөлийг санал болгосон этгээдэд шилжүүлнэ.
36.4. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг хоёр болон түүнээс дээш этгээд хариу төлбөргүй шилжүүлэн авах хүсэлт гаргасан тохиолдолд нийтийн эрх ашигт илүү хувь нэмэр оруулах үйл ажиллагааг явуулах этгээдэд шилжүүлнэ.
37 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад шилжүүлэх арга
37.1. Энэ хуулийн 47.1-д заасан аргаар төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад шилжүүлнэ.
37.2. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэхдээ тэргүүн ээлжид дуудлага худалдааны аргыг хэрэглэх бөгөөд тусгай болзол, нөхцөл заах шаардлагатай бол уралдаант шалгаруулалтын аргыг хэрэглэнэ.
37.3. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшлийн үнэт цаасыг бусдад шилжүүлэхдээ тухайн харилцааг зохицуулсан хуулийг тэргүүн ээлжид баримтална.
37.4. Энэ хуулийн 36.1.1, 36.1.2, 36.1.3-т заасны дагуу төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад шилжүүлэх тохиолдолд гэрээ шууд байгуулж болно.
37.5. Төрийн өмчийг шилжүүлэх ажиллагаанд Төрийн өмчийн хороо, орон нутгийн өмчийг шилжүүлэх үйл ажиллагаанд Орон нутгийн өмчийн газар хяналт тавина.
37.6. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад шилжүүлэх гэрээ байгуулах журам, гэрээний загварыг Төрийн өмчийн хороо батална.
38 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлсний төлбөр
38.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад хариу төлбөртэй шилжүүлэх бол төлбөрийг тухайн хөрөнгийн зах зээлийн үнээр тогтооно.
38.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад төлбөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр шилжүүлэх бол төлбөрийн доод хэмжээг тухайн хөрөнгийн зах зээлийн үнийн 50 хувиас багагүй байхаар тогтооно.
39 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгийн зах зээлийн үнийг тогтоох
39.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн үнийг тогтоохдоо дараах шаардлагыг хангасан үнэлгээний тайлан гаргана:
39.1.1. тусгай зөвшөөрөл бүхий үнэлгээний хуулийн этгээдээр хийлгэсэн байх;
39.1.2. хөрөнгийн үнэлгээний сайн туршлагад үндэслэж, боловсруулсан байх.
39.2. Үнэлгээний тайланг тухайн төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэх шийдвэр гаргахаас зургаан сарын өмнө гаргасан байна.
39.3. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөдлөх эд хөрөнгө, үнэт цааснаас бусад эдийн бус хөрөнгийн зах зээлийн үнийг Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийн 7.2-т заасан журам, аргачлалыг баримтлан Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газар тогтоож болно.
39.4. Тухайн төрлийн хөрөнгийн идэвхтэй зах зээлгүй, харьцуулалт хийх боломжгүйн улмаас үнийг тогтоох боломжгүй талаарх мэргэшсэн үнэлгээчний дүгнэлтийг үндэслэн Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газар тухайн шилжүүлэх өмчийн үнийг боломжит бусад үндэслэл, тооцоололд суурилан тогтоож болно.
40 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгийг солих
40.1. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн болон орон нутгийн өмчийг дараах тохиолдолд өөр төрлийн эд хөрөнгө болон эдийн бус хөрөнгөөр сольж болно:
40.1.1. бусдын өмчийг нийтийн эрх ашгийн төлөө дайчлан авсан бөгөөд өмчлөгчид буцаан өгөх боломжгүй болсон буюу чанар байдлын хувьд доройтуулсан бол;
40.1.2. төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгийг өөр хөрөнгөөр солих нь нийтийн эрх ашигт нийцэх бол;
40.1.3. хуульд заасан бусад.
40.2. Солилцож байгаа хөрөнгийн үнийн зөрүү нь үл хөдлөх эд хөрөнгийн хувьд 10 хувиас, хөдлөх эд хөрөнгийн хувьд 30 хувиас хэтрэхгүй байна.
40.3. Солилцож байгаа эд хөрөнгийн үнийн зөрүүг төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэн авсан этгээд улсын болон орон нутгийн төсөвт мөнгөн хэлбэрээр төлнө.
40.4. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг өөр хөрөнгөөр солих нөхцөл, шаардлагыг ил тод зарлаж, солилцоо хийх этгээдийг нээлттэй сонгон шалгаруулна.
40.5. Солилцооны зүйл нь нэг бүрийн шинжээр тодорхойлогдох бол энэ хуулийн 40.4-т заасныг баримтлахгүй.
40.6. Солилцоо хийхийн өмнө тухайн хөрөнгөд энэ хуулийн 67 дугаар зүйлд заасны дагуу үнэлгээ хийнэ.
40.7. Солилцож байгаа хөрөнгө нь үл хөдлөх эд хөрөнгө бол энэ хуулийн 68 дугаар зүйлд заасны дагуу магадлах ажиллагаа хийнэ.
40.8. Соёлын биет өвийг солилцохыг хориглоно.
40.9. Энэ хуульд заасан төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэх шийдвэр гаргах журмыг солилцох харилцаанд нэгэн адил мөрдөнө.
41 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг барьцаалуулах
41.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн өмчлөгч, өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч шийдвэр гаргаснаас бусад тохиолдолд төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшлийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг төрийн болон орон нутгийн, эсхүл гуравдагч этгээдийн гүйцэтгэх үүргийн биелэлтийг хангах зорилгоор барьцаалуулахыг хориглоно.
41.2. Энэ хуулийн 41.1-д заасныг зөрчсөн бол учирсан хохирлыг шийдвэр гаргасан этгээд өөрийн хөрөнгөөр хариуцан төлнө.
42 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэх шийдвэрийн агуулга
42.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэх шийдвэр дараах агуулгатай байна:
42.1.1. шилжүүлж байгаа хөрөнгийн мэдээлэл;
42.1.2. төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэх болсон хуульд заасан үндэслэл;
42.1.3. төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэх арга, журам, аргачлал;
42.1.4. дуудлага худалдаа, эсхүл уралдаант шалгаруулалтыг зохион байгуулах, төлөөлөн гэрээ байгуулах этгээд;
42.1.5. дуудлага худалдаагаар худалдах доод үнэ;
42.1.6. уралдаант шалгаруулалтаар худалдах бол нэмэлт нөхцөл;
42.1.7. хөрөнгө шилжүүлэх ажлыг зохион байгуулах зардал, зардлын эх үүсвэр.
42.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үнэт цаасыг шилжүүлэх шийдвэрт тусгах нэмэлт нөхцөлийг холбогдох хуулиар нарийвчлан зохицуулна.
43 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг шилжүүлэх ажиллагаа
43.1. Хууль болон энэ хуулийн 34.2-т заасан шийдвэрт өөрөөр заагаагүй бол төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч өмчийг шилжүүлэх ажиллагааг зохион байгуулна.
43.2. Хууль болон энэ хуулийн 34.2-т заасан шийдвэрт өөрөөр заагаагүй бол төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч нь өмчийг шилжүүлэх гэрээнд дараах нөхцөлийг тусгана:
43.2.1. гэрээний талуудын нэр, хуулийн этгээд бол улсын бүртгэлийн дугаар, иргэн бол төрсөн он, сар, өдөр;
43.2.2. гэрээний зүйл;
43.2.3. гэрээний төлбөр;
43.2.4. хөрөнгийн өмчлөх эрх шилжих журам, хугацаа;
43.2.5. гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг хангах арга;
43.2.6. гэрээний нэмэлт нөхцөл;
43.2.7. гэрээ байгуулахтай холбоотой зардлыг хуваарилах журам
43.2.8. өмчийг хариу төлбөргүй, эсхүл төлбөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр шилжүүлж байгаа бол өмчийг ашиглах тусгай зориулалт.
43.3. Өмчийг шилжүүлэх гэрээний нөхцөлд дараах нөхцөлд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж болно:
43.3.1. төр, эсхүл орон нутагт хохирол, алдагдал учруулахгүй, нэмэлт үүрэг хүлээхээргүй бол;
43.3.2. дуудлага худалдаа, уралдаант шалгаруулалт зохион байгуулах журмыг зөрчихөөргүй бол.
44 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг баланс хооронд шилжүүлэх
44.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг баланс хооронд хариу төлбөргүй шилжүүлэхэд дараах журмыг баримтална:
44.1.1. төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага хооронд үл хөдлөх эд хөрөнгө шилжүүлэх шийдвэрийг Засгийн газар;
44.1.2. төрийн байгуулага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага хооронд хөдлөх эд хөрөнгө, эдийн бус хөрөнгө шилжүүлэх шийдвэрийг Төрийн өмчийн хороо;
44.1.3. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшлийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг тухайн орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагад шилжүүлэх шийдвэрийг иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал;
44.1.4. орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшлийн хөдлөх эд хөрөнгө, эдийн бус хөрөнгийг тухайн орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагад шилжүүлэх шийдвэрийг Засаг дарга.
45 дугаар зүйл. Орон нутгийн өмчийг төрийн өмчид шилжүүлэх
45.1. Улсын Их Хурал нь нийтийн эрх ашгийг хангах зорилгоор орон нутгийн өмчийг төрийн өмчид шилжүүлэн авах талаар Засгийн газрын саналыг хэлэлцэж, шийдвэр гаргана.
45.2. Засгийн газар нь дараах тохиолдолд орон нутгийн өмчийг төрийн өмчид буцаан шилжүүлж болно:
45.2.1. олон улсын гэрээний дагуу үүрэг хүлээсэн бол;
45.2.2. улсын төсвийн санхүүжилтээр бий болсон хөрөнгийг тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралтай зөвшилцсөний үндсэн дээр.
45.3. Тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын саналыг үндэслэн Засгийн газрын шийдвэрээр орон нутгийн өмчийг төрийн өмчид шилжүүлж болно.
45.4. Тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал зөвшөөрснөөс бусад тохиолдолд орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр бий болсон орон нутгийн өмчийг төрийн өмчид шилжүүлэн авахыг хориглоно.
46 дугаар зүйл. Өмч шилжүүлсний дараах хяналт
46.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгийг шилжүүлэхэд тавьсан тусгай болзол, шаардлага болон уралдаант шалгаруулалтын нэмэлт нөхцөлийг хангаж байгаа эсэхийг тогтоох зорилгоор өмч шилжүүлсний дараах хяналтыг хэрэгжүүлнэ
46.2. Өмч шилжүүлсний дараах хяналтыг гэрээг дүгнэх болон хяналт шалгалтын журмаар дараах этгээд хэрэгжүүлнэ:
46.2.1. гэрээний дүгнэлтийг энэ хуулийн 34.2-т заасан этгээд;
46.2.2. төрийн өмчид хамаарах хяналт шалгалтыг Засгийн газрын шийдвэрээр Төрийн өмчийн хороо;
46.2.3. орон нутгийн өмчид хамаарах хяналт шалгалтыг аймаг, нийслэлийн Засаг даргын шийдвэрээр Орон нутгийн өмчийн газар.
46.3. Өмч шилжүүлэн авсан этгээд энэ хуулийн 46.1-д заасан тусгай болзол, шаардлага, уралдаант шалгаруулалтын нэмэлт нөхцөлийг хангаагүй, эсхүл хяналтаар дараах нөхцөл байдал илэрсэн бол гэрээг цуцлах, шилжүүлсэн өмчийг буцаан авах, буруутай этгээдээр хохирлыг нөхөн төлүүлэх үндэслэл болно:
46.3.1. эрх бүхий этгээдийн шийдвэр, зөвшөөрөлгүйгээр дуудлага худалдаа, уралдаант шалгаруулалт зохион байгуулсан, эсхүл ялагчид хууль бус давуу байдал үүсгэсэн;
46.3.2. энэ хуулийн 52.5.2, 52.5.4-т заасан нөхцөл илэрсэн;
46.3.3. гэрээнд зааснаас өөр зориулалтаар ашигласан, хохирол учруулсан;
46.3.4. худалдах доод үнээс бага үнээр худалдсан, шилжүүлэхийг зөвшөөрөөгүй хөрөнгө оролцуулсан;
46.3.5. гэрээгээр хүлээсэн үүргээ хугацаанд нь зохих ёсоор биелүүлээгүй.
46.4. Энэ хуулийн 46.3-т заасан үндэслэлээр гэрээг цуцлах шийдвэрийг Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газар гаргана.
46.5. Гэрээг цуцлах шийдвэрт тухайн хөрөнгийг хамгаалах болон цаашид авах арга хэмжээний талаар заана.

ТАВДУГААР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИЙГ АШИГЛУУЛАХ, ШИЛЖҮҮЛЭХ АРГА, ЖУРАМ
47 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглуулах, шилжүүлэх арга
47.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг бусдад ашиглуулах, шилжүүлэхдээ дараах аргын хэрэглэнэ:
47.1.1. дуудлага худалдаа;
47.1.2. уралдаант шалгаруулалт;
47.1.3. гэрээ шууд байгуулах.
47.2. Энэ хуулийн 47.1.1-д заасан аргыг хэрэглэхдээ зөвхөн нээлттэй дуудлага худалдааны хэлбэрээр явуулна.
47.3. Дуудлага худалдаа, уралдаант шалгаруулалт зохион байгуулах журмыг Төрийн өмчийн хороо батална.

НЭГДҮГЭЭР ДЭД БҮЛЭГ
ДУУДЛАГА ХУДАЛДАА ЯВУУЛАХ НИЙТЛЭГ ЖУРАМ
48 дугаар зүйл. Дуудлага худалдааны журам
48.1. Дуудлага худалдааны аргыг дараах тохиолдолд хэрэглэнэ:
48.1.1. гэрээ шууд байгуулах болон уралдаант шалгаруулалт явуулахаас бусад тохиолдолд өмчийг бусдад ашиглуулах, шилжүүлэх бол;
48.1.2. дуудлага худалгааны аргыг хэрэглэхээр хуульд заасан бол.
48.2. Дуудлага худалдаа явуулах шийдвэрийг энэ хуулийн 29.1, 34.2-т заасан этгээд гаргах ба тус шийдвэрт дуудлага худалдаа зохион байгуулах этгээдийг тодорхой заана.
48.3. Дуудлага худалдаа явуулах тухай зар мэдээг олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газрын болон тухайн өмчийн эзэмшигч байгууллагын цахим хуудсаар дамжуулан мэдээлнэ.
48.4. Санал хүлээн авах хугацааг зар мэдээг гаргасан өдрөөс хойш 14-өөс доошгүй хоног байхаар тогтоох бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгийн дуудлага худалдааны зар мэдээг 30-аас доошгүй хоногийн өмнө мэдээлнэ.
48.5. Энэ хуулийн 48.3-т заасан зар мэдээнд шилжүүлэх, ашиглуулах эд хөрөнгө, түүний зориулалт, эд хөрөнгийн үнэ, эдийн засгийн үр ашгийн үзүүлэлт, эд хөрөнгийг худалдах доод үнэ, эд хөрөнгө, ажил, үйлчилгээний нөхцөл, онцлогтой холбогдох бусад болон гэрээний төслийн талаарх мэдээлэл, дуудлага худалдаа явуулах хугацаа, хураамж, дэнчин болон бусад нөхцөлийг тусгасан байна.
48.6. Дуудлага худалдааны зар мэдээг олон нийтэд мэдээлснээс хойш сонирхогч аливаа этгээд зохион байгуулагчийн тогтоосон газар, цагт ашиглуулах, шилжүүлэх хөрөнгийг шалган үзэж, гэрээний нөхцөл, саналтай танилцаж болно.
48.7. Дуудлага худалдаагаар худалдах хөрөнгөд үзлэг, тооллого хийх бөгөөд хөрөнгийн бүрэн бүтэн байдлыг хариуцан хамгаалах, хөрөнгийг шинэ өмчлөгчид хүлээлгэн өгөх хүртэлх хугацаанд хамгаалалтыг этгээд хариуцах этгээдийг тухайн хөрөнгийг эзэмшигч томилно.
48.8. Дуудлага худалдаа зохион байгуулах зардлыг улсын болон орон нутгийн төсвөөс санхүүжүүлэх бөгөөд орлогыг улсын болон орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлнэ.
48.9. Дуудлага худалдааны тайланг Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газарт хүргүүлж, холбогдох баримт материалыг зохих журмын дагуу архивд шилжүүлнэ.
48.10. Дуудлага худалдааны үнийг бүрэн төлсөн талаар энэ хуулийн 77.1-д заасан мэдээллийн нэгдсэн санд оруулж, хөрөнгийн эрх шилжилтийн мэдээллийг улсын бүртгэлд бүртгүүлнэ.
49 дүгээр зүйл. Дуудлага худалдааны доод үнэ
49.1. Дуудлага худалдаагаар худалдах хөрөнгийн санал болгох доод үнийг тогтоохдоо Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийг баримтална.
49.2. Дуудлага худалдааны доод үнийг тухайн хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээг харгалзан тогтоох бөгөөд төрийн өмчийн хөрөнгөд Төрийн өмчийн хороо, орон нутгийн өмчийн хөрөнгөд Орон нутгийн өмчийн газрын зөвшөөрлийг авна.
49.3. Дуудлага худалдааг дахин зарлах тохиолдолд доод үнийг шинээр тогтоох бөгөөд хоёр дахь дуудлага худалдааны доод үнийг анхны дуудлага худалдааны доод үнийн 50 хүртэл хувиар багасган тогтоож болно.
50 дугаар зүйл. Хураамж, дэнчин тогтоох
50.1. Энэ хуулийн 29.1, 34.2-т заасан этгээд дуудлага худалдааны хураамж болон дэнчингийн хэмжээг тогтооно.
50.2. Дуудлага худалдааны хураамжийн хэмжээг тухайн эд хөрөнгийн дуудлага худалдааны доод үнийн 10 хүртэлх хувиар тогтоож болно.
50.3. Дуудлага худалдааны дэнчинд төлөх мөнгөн дүнг тухайн эд хөрөнгийн дуудлага худалдааны доод үнийн 20 хүртэлх хувиар тогтооно.
50.4. Дуудлага худалдаанд ялагч болсон этгээд гэрээг тогтоосон хугацаанд байгуулаагүй, байгуулахаас татгалзсан, эсхүл гэрээний үүргийг гүйцэтгэх баталгааг гаргаж чадаагүй тохиолдолд дуудлага худалдааны дэнчингийн мөнгийг буцаан олгохгүй.
51 дүгээр зүйл. Дуудлага худалдааг зохион байгуулах
51.1. Дуудлага худалдааг танхим, эсхүл цахим хэлбэрээр нээлттэй зохион байгуулна.
51.2. Оролцогчид дуудлага худалдаанд биечлэн оролцох боломжтой нөхцөлд дуудлага худалдааг танхимаар зохион байгуулж болно.
51.3. Танхимаар зохион байгуулах дуудлага худалдаанд оролцогчид биечлэн, эсхүл итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөө байлцуулж, үнийн саналаа ээлж дараалан өсгөн хэлэх замаар оролцоно.
51.4. Дуудлага худалдаанд оролцогчийн санал дуудлага худалдааны дүн гартал хүчинтэй гэж тооцогдох ба дуудлага худалдаанд ялагчийн үнийн саналыг гэрээ байгуулах хүртэл хүчинтэй гэж үзнэ.
51.5. Цахим хэлбэрээр явуулах дуудлага худалдаанд оролцогчид харилцаа холбооны сүлжээгээр дамжуулан дуудлага худалдаа зохион байгуулагчтай холбогдож, саналаа гаргана. Дуудлага худалдаанд оролцогчийн үнийн санал бусад оролцогчид нэгэн зэрэг ил харагдах боломжтой байна.
52 дугаар зүйл. Дуудлага худалдааны үр дүнг батлах
52.1. Танхимын хэлбэрээр зохион байгуулсан дуудлага худалдааны ялагч ба хоёр дахь дээд үнийн санал гаргасан оролцогчийн үнийн санал, бүртгэлийн дугаарыг дуудлага худалдааны ялагч тодормогц нээлттэй зарлан мэдэгдэнэ.
52.2. Цахим дуудлага худалдааны үр дүнг ялагч тодормогц бүх оролцогчид болон олон нийтэд харилцаа холбооны сүлжээгээр дамжуулан тэр даруй мэдэгдэнэ.
52.3. Дуудлага худалдаа зохион байгуулах шийдвэр гаргасан этгээд дуудлага худалдааны үр дүнг хүлээж авснаас хойш ажлын 10 өдрийн дотор дуудлага худалдааг хүчинтэй эсэхийг баталгаажуулна.
52.4. Дуудлага худалдааны үр дүнг баталгаажуулсан шийдвэрт дуудлага худалдааны ялагчийн нэр, ялсан үнийн санал болон хоёр дахь дээд үнийн санал ирүүлсэн этгээдийн нэрийг үнийн саналын хамт тусгана.
52.5. Дараах тохиолдолд дуудлага худалдааны үр дүнг баталгаажуулахаас татгалзаж, энэ тухай зарлана:
52.5.1. оролцогчид хөтлөгчийн зааварчилгааг дагаагүй, дуудлага худалдааны дэг, журам зөрчсөн нь дуудлага худалдааны үр дүнд нөлөөлсөн бол;
52.5.2. дуудлага худалдааны үеэр оролцогчид өөр хоорондоо хуйвалдсан, түүнтэй төсөөтэй үйлдэл гаргасан бөгөөд энэ нь дуудлага худалдааны үр дүнд нөлөөлсөн болох нь илэрсэн бол;
52.5.3. дуудлага худалдааг зохион байгуулах этгээд, эсхүл дуудлага худалдааны хөтлөгч нь дуудлага худалдаа явуулах дэг, журмыг зөрчсөн нь дуудлага худалдааны үр дүнд нөлөөлсөн бол;
52.5.4. дуудлага худалдааны ялагч нь дуудлага худалдаанд оролцох эрхгүй этгээд бол.
52.6. Дуудлага худалдааны үр дүнг баталгаажуулахаас татгалзах шийдвэрт шалтгааныг тодорхой тусгана.
53 дугаар зүйл. Дуудлага худалдааг дахин зарлах
53.1. Дуудлага худалдааг дараах тохиолдолд дахин зарлана:
53.1.1. хоёроос доош оролцогч бүртгүүлсэн, эсхүл дуудлага худалдаанд оролцсон;
53.1.2. хоёроос доош санал ирсэн, эсхүл шаардлага хангасан санал ирээгүй;
53.1.3. энэ хуулийн 54.4-т заасан нөхцөл бий болсон;
53.1.4. дуудлага худалдааны үр дүнг баталгаажуулахаас татгалзах шийдвэр гарсан бол.
54 дүгээр зүйл. Дуудлага худалдааны ялагчтай гэрээ байгуулах
54.1. Энэ хуулийн 29.1, 34.2-т заасан этгээд нь ялагчтай гэрээ байгуулах хугацааг дуудлага худалдааны үр дүнг баталгаажуулснаас хойш нэг сараас илүүгүй байхаар тогтооно. Хүндэтгэн үзэх шалтгаантай тохиолдолд гэрээ байгуулах хугацааг мөн хугацаагаар нэг удаа сунгаж болно.
54.2. Ялагч гэрээ байгуулахаас татгалзсан, эсхүл энэ хуульд заасан хугацаанд гэрээ байгуулаагүй, эсхүл гэрээний үүргийг гүйцэтгэх баталгаа гаргаж чадаагүй бол хоёр дахь дээд үнийн санал ирүүлсэн оролцогчийг ялагчаар баталгаажуулж, гэрээ байгуулах саналыг гаргана.
54.3. Энэ хуулийн 54.2-т заасны дагуу хоёр дахь дээд үнийн санал ирүүлсэн оролцогчийг ялагчаар баталгаажуулсан бол гэрээг нэг сарын дотор байгуулна.
54.4. Хоёр дахь дээд үнийн санал ирүүлсэн оролцогч гэрээ байгуулахаас татгалзсан бол дуудлага худалдааг дахин зарлана.
54.5. Дуудлагын худалдаагаар худалдан авсан эд хөрөнгийг өмчлөх эрх нь худалдах, худалдан авах гэрээний зүйлийн үнийг бүрэн төлж, үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийг улсын бүртгэлд бүртгүүлснээр үүснэ.

ХОЁРДУГААР ДЭД БҮЛЭГ
УРАЛДААНТ ШАЛГАРУУЛАЛТ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ НИЙТЛЭГ ЖУРАМ
55 дугаар зүйл. Уралдаант шалгаруулалтын журам
55.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглуулах, шилжүүлэхэд тусгай болзол, шаардлагыг тогтоох бол уралдаант шалгаруулалтын аргыг хэрэглэнэ.
55.2. Уралдаант шалгаруулалт явуулах шийдвэрийг энэ хуулийн 29.1, 34.2-т заасан этгээд гаргах ба тус шийдвэрт уралдаант шалгаруулалт зохион байгуулах этгээдийг тодорхой заана.
55.3. Уралдаант шалгаруулалтын зар мэдээг шалгаруулалт явуулахаас 30-аас доошгүй хоногийн өмнө олон нийтэд мэдээлнэ.
55.4. Уралдаант шалгаруулалтын зар мэдээнд энэ хуулийн 48.5-д зааснаас гадна дараах зүйлийг тусгана:
55.4.1. уралдаант шалгаруулалтын шалгуур үзүүлэлт;
55.4.2. хөрөнгийн цаашдын ашиглалт, захиран зарцуулалтад тавих тусгай болзол, шаардлага;
55.4.3. уралдаант шалгаруулалтад оролцогчийг урьдчилан бүртгэх хугацаа;
55.4.4. уралдаант шалгаруулалтын төслийг ирүүлэх эцсийн хугацаа;
55.4.5. гэрээний ерөнхий нөхцөл;
55.4.6. дэнчин, хураамжийн хэмжээ.
55.5. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх зорилгоор хөрөнгийг удирдах үйл ажиллагааг менежментийн гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгүүлэхээр уралдаант шалгаруулалт явуулж болно.
55.6. Энэ хуулийн 48.5, 48.6, 48.7, 48.8, 48.9, 48.10, 51.3, 51.5-д заасан журам уралдаант шалгаруулалтыг зохион байгуулахад нэгэн адил үйлчилнэ.
55.7. Уралдаант шалгаруулалтын доод үнэ болон хураамж, дэнчинг энэ хуулийн 49, 50 дугаар зүйлд заасны дагуу тогтооно.
56 дугаар зүйл. Уралдаант шалгаруулалтын нэмэлт нөхцөл
56.1. Уралдаант шалгаруулалтаар төрийн болон орон нутгийн өмчийг ашиглуулах, шилжүүлэхэд дараах нэмэлт нөхцөл тогтоож болно:
56.1.1. хувь нийлүүлсэн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх хөрөнгө оруулалт хийх;
56.1.2. эд хөрөнгийг тусгай зориулалтаар ашиглах үүрэг хүлээлгэх;
56.1.3. ажилтнуудыг тогтвортой ажиллуулах;
56.1.4. шинэ ажлын байр бий болгох;
56.1.5. тогтоосон шаардлагад нийцсэн техникийн, санхүүгийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлж ажиллах;
56.1.6. байгаль орчныг хамгаалах шаардлагыг биелүүлэх;
56.1.7. тухайн бүс, орон нутгийн иргэдэд шаардлагатай нийтийн үйлчилгээг хүргэх;
56.1.8. уралдаант шалгаруулалт явуулах шийдвэр гаргасан этгээдээс тогтоосон бусад нэмэлт нөхцөл.
57 дугаар зүйл. Уралдаант шалгаруулалтын ялагчтай гэрээ байгуулах
57.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийг уралдаант шалгаруулалтаар ашиглуулах, шилжүүлэх шийдвэр гаргасан этгээд ялагчтай гэрээ байгуулна.
57.2. Уралдаант шалгаруулалтын ялагчтай байгуулах гэрээнд дараах нөхцөлийг тусгана:
57.2.1. үндсэн үйл ажиллагааны чиглэлийг өөрчлөхгүйгээр хөрөнгө оруулж, технологийг шинэчлэх замаар хуулийн этгээдийн үр ашгийг дээшлүүлэх;
57.2.2. хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны үндсэн чиглэлийг нийгэм, бүс, орон нутгийн хүн амын эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлж өөрчлөн байгуулах;
57.2.3. менежментийн гэрээг хэрэгжүүлэгч этгээдээс үйлдвэрлэл, үйл ажиллагааны зохион байгуулалт, технологийн үйл ажиллагааг өөрчлөн байгуулах болон үр ашгийг нэмэгдүүлэх талаар авах арга хэмжээ, хэрэгжүүлэх хугацаа, үе шат, түүнийг үнэлэх шалгуур үзүүлэлт, менежментийн гэрээ хэрэгжүүлэгч этгээдийн цалин хөлс, урамшуулал;
57.2.4. гэрээнд заасан үүргээ бүрэн биелүүлсэн нөхцөлд төрийн болон орон нутгийн өмчийн эд хөрөнгөөс шилжүүлэн өгөх хэмжээ, хэлбэр, үнэ;
57.2.5. гэрээнд заасан үүргээ биелүүлээгүй нөхцөлд хүлээлгэх хариуцлага, учруулсан хохирлыг нөхөн төлөх хэлбэр, хэмжээ, барьцаалах хөрөнгө
57.3. Менежментийн гэрээгээр ажиллах этгээд нь гэрээнд заасан бол өөрийн багийг бүрдүүлж болно.
58 дугаар зүйл. Гэрээ шууд байгуулах журам
58.1. Гэрээ шууд байгуулах аргыг дараах тохиолдолд хэрэглэнэ:
58.1.1. төрийн өмчийг төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага, төрийн өмчит компанид шилжүүлэх, ашиглуулах бол;
58.1.2. орон нутгийн өмчийг тухайн орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага, орон нутгийн өмчит компанид шилжүүлэх, ашиглуулах бол;
58.1.3. дуудлага худалдааг дахин зарласан боловч ялагч тодроогүй бол;
58.1.4. уралдаант шалгаруулалтын тусгай болзол, шаардлага болон нэмэлт нөхцөлийг бууруулж, дахин зарласан боловч ялагч тодроогүй бол;
58.1.5. гэрээ шууд байгуулах аргыг хэрэглэхээр хуульд заасан бол.
58.2. Энэ хуулийн 58.1.3, 58.1.4-т заасан тохиолдолд гэрээ шууд байгуулах зарлалыг тухайн төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч байгууллагын цахим хуудсанд зарлан нийтэлнэ.
58.3. Сонирхогч этгээд нь гэрээ шууд байгуулах зарлалыг байршуулсан өдрөөс хойш ажлын 10 өдрийн дотор хэлэлцээнд орох сонирхлоо илэрхийлэх бөгөөд сонирхлоо илэрхийлэх эцсийн хугацаанаас хойш ажлын таван өдрийн дотор хэлэлцээг сонирхогч этгээдтэй нэгэн зэрэг хийнэ.
58.4. Энэ хуулийн 58.3-т заасан хэлэлцээнд оролцсон сонирхогч этгээдээс гаргасан хамгийн сайн үнийн саналыг үндэслэн тухайн этгээдтэй гэрээ байгуулах шийдвэр гаргана.

ЗУРГАДУГААР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИЙН БҮРТГЭЛ, ТООЛЛОГО, ТАЙЛАН
59 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн бүртгэл
59.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн бүртгэлийг нэгдсэн болон дагнасан бүртгэл гэж ангилна.
59.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн нэгдсэн бүртгэл нь дараах өмчийн бүртгэлээс бүрдэнэ:
59.2.1. төрийн нийтийн өмчийн бүртгэл;
59.2.2. төрийн тусгайлсан өмчийн бүртгэл;
59.2.3. орон нутгийн өмчийн бүртгэл.
59.3. Төрийн нийтийн өмчийн анхан шатны бүртгэлийг тухайн салбарыг хариуцсан төрийн байгууллага, нэгтгэсэн бүртгэлийг Төрийн өмчийн хороо хөтөлнө.
59.4. Төрийн тусгайлсан өмчийн анхан шатны бүртгэлийг өмчийн эзэмшигч, нэгтгэсэн бүртгэлийг Төрийн өмчийн хороо хөтөлнө.
59.5. Орон нутгийн өмчийн анхан шатны бүртгэлийг өмчийн эзэмшигч, нэгтгэсэн бүртгэлийг Орон нутгийн өмчийн газар хөтөлнө.
59.6. Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс гадна оршиж байгаа төрийн өмчийн анхан шатны бүртгэлийг Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн газар хөтөлнө.
59.7. Төрийн нууцад хамаарах өмчийн бүртгэлийг энэ хуулийн 3.5-д заасан журмаар эрх олгосон этгээд хөтөлнө.
59.8. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн бүртгэл хөтлөх журмыг Төрийн өмчийн хороо батална.
59.9. Төрийн нийтийн болон төрийн тусгайлсан өмчийн төрлөөр дагнасан бүртгэлийг хөтөлж болно.
59.10. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн дагнасан бүртгэлийн ангилал, код, маягтын загварыг Үндэсний статистикийн хорооны зөвшөөрлийг үндэслэн Төрийн өмчийн хороо батална.
60 дугаар зүйл. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн дагнасан бүртгэл
60.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгө, түүнийг бусдад ашиглуулах, шилжүүлэх болон холбогдох гэрээ хэлцэлд хяналт тавих, мэдээллийн ил тод байдлыг хангах зорилгоор үл хөдлөх эд хөрөнгийн дагнасан бүртгэлийг хөтөлнө.
60.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн дагнасан бүртгэлийг өмчийн эзэмшигч хөтөлнө.
60.3. Төрийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн нэгтгэсэн бүртгэлийг Төрийн өмчийн хороо, орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн нэгтгэсэн бүртгэлийг Орон нутгийн өмчийн газар хөтөлнө.
60.4. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлд дараах мэдээллийг тусгана:
60.4.1. үл хөдлөх эд хөрөнгө, түүний зориулалт;
60.4.2. үл хөдлөх эд хөрөнгийн хөдөлгөөн, эзэмшигчийн мэдээлэл;
60.4.3. үл хөдлөх эд хөрөнгийг ашиглуулах, дамжуулан ашиглуулах болон шилжүүлэх гэрээ, тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгөтэй холбоотой шийдвэр, мэдэгдэл, бусад гэрээ;
60.4.4. бусдын өмчлөлийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч ашиглаж байгаа бол холбогдох шийдвэр, гэрээ;
60.4.5. үл хөдлөх эд хөрөнгийн цахилгаан, дулаан ашиглалтын талаарх мэдээлэл;
60.4.6. хуульд заасан бусад.
60.5. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн зориулалтыг өөрчлөх бол Төрийн өмчийн хороо, эсхүл Орон нутгийн өмчийн газрын зөвшөөрлийг авсан байна.
60.6. Өмчийн эзэмшигч нь үл хөдлөх эд хөрөнгөтэй холбоотой гэрээний талаарх мэдээллийг гэрээ байгуулсан, эсхүл түүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулснаас хойш ажлын таван өдрийн дотор нэгдсэн бүртгэлд бүртгүүлэх, холбогдох өөрчлөлтийг оруулах үүрэгтэй.
61 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тооллого
61.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тооллого нь төрийн өмчийн тооллого, орон нутгийн өмчийн тооллого, дагнасан тооллогоос бүрдэнэ.
61.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тооллогыг тухайн өмчийн бүртгэл дээр үндэслэн явуулна.
61.3. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн нэгдсэн тооллогыг дараах хэлбэрээр зохион байгуулна:
61.3.1. төрийн нийтийн өмчийн нэгдсэн тооллого;
61.3.2. төрийн тусгайлсан өмчийн нэгдсэн тооллого;
61.3.3. орон нутгийн өмчийн нэгдсэн тооллого.
61.4. Энэ хуулийн 61.3.1-д заасан тооллогыг дөрвөн жил тутам тухайн өмчийг харьяалах төрийн байгууллагатай хамтран холбогдох хуульд заасны дагуу Төрийн өмчийн хороо зохион байгуулна.
61.5. Энэ хуулийн 61.3.2-т заасан тооллогыг дөрвөн жил тутам Төрийн өмчийн хороо зохион байгуулж, тайланг Засгийн газарт хүргүүлнэ.
61.6. энэ хуулийн 61.3.3-т заасан тооллогыг хоёр жил тутам Засаг даргын шийдвэрийн дагуу Орон нутгийн өмчийн газар зохион байгуулж, тайланг тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Төрийн өмчийн хороонд хүргүүлнэ.
62 дугаар зүйл. Дагнасан тооллого
62.1. Дагнасан тооллогыг дараах хэлбэрээр зохион байгуулна:
62.1.1. төрийн нийтийн өмчийн тодорхой төрлийн дагнасан тооллого;
62.1.2. төрийн тусгайлсан өмчийн тодорхой төрлийн дагнасан тооллого;
62.1.3. тодорхой салбарт ашиглагдах төрийн болон орон нутгийн өмчийн дагнасан тооллого.
62.2. Энэ хуулийн 62.1.1, 62.1.2-т заасан дагнасан тооллогыг Засгийн газрын шийдвэрээр, энэ хуулийн 62.1.3-т заасан дагнасан тооллогыг Засгийн газар, Засаг даргын шийдвэрээр тухай бүр зохион байгуулна.
62.3. Тооллогын зохион байгуулалтыг улсын хэмжээнд Төрийн өмчийн хороо, орон нутгийн хэмжээнд Орон нутгийн өмчийн газар хариуцна.
62.4. Дагнасан тооллогыг хэрэгжүүлэх ажилд хяналт тавих, мэргэжил, арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх үүрэг бүхий туслах төлөөлөгчийг орон нутагт, эсхүл тодорхой салбарт Төрийн өмчийн хороо томилон ажиллуулж болно.
62.5. Засгийн газар энэ хуулийн 62.1.1-д заасан тооллогын дүнг тухай бүр Улсын Их Хуралд хүргүүлнэ.
63 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тооллогын журам
63.1. Төрийн нийтийн өмчийн тооллого хийх нийтлэг журмыг хуульд заасан холбогдох байгууллагын саналыг үндэслэн Төрийн өмчийн хороо батална.
63.2. Төрийн нийтийн өмчөөс бусад төрийн болон орон нутгийн өмчийн тооллогыг дараах журмаар явуулна:
63.2.1. .төрийн болон орон нутгийн байгууллагын өмчийн тооллого;
63.2.2. төрийн болон орон нутгийн нийтийн үйлчилгээний байгууллагын өмчийн тооллого;
63.2.3. төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн хувьцаа, түүнд хамаарах үнэт цаасны тооллого.
64 дүгээр зүйл. Төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын өмчийн тооллого
64.1. Төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын удирдлага өмчийн тооллогыг дараах хугацаанд явуулж улирал, жилийн тайлан тэнцэлд тусгах үүрэгтэй:
64.1.1. үндсэн хөрөнгө, дуусаагүй хөрөнгө оруулалт болон барилга угсралтын ажил, их засварын зардлын тооллогыг жил тутам хийж, тайланг тухайн оны 12 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 31-ний өдрийн дотор;
64.1.2. түүхий эд, материал, түлш, сэлбэг хэрэгсэл, бэлэн бүтээгдэхүүн, бараа, сав, баглаа боодлын тооллогыг хагас жил тутам гүйцэтгэж, тайланг тухайн оны 06 дугаар сарын 01, 12 дугаар сарын 01-ний өдрийн дотор;
64.1.3. дуусаагүй үйлдвэрлэл, өөрийн үйлдвэрийн хагас боловсруулсан зүйл, үнэт цаасны тооллогыг улиралд тутам хийж, тайланг улирлын сүүлийн сарын 25-ны өдрийн дотор;
64.1.4. мөнгөн хөрөнгийн тооллогыг сар бүр хийж, тайланг дараа сарын 05-ны өдрийн дотор
64.1.5. мал, амьтны тооллогыг жил тутам хийж, тайланг тухайн оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн дотор;
64.1.6. бүх төрлийн харилцах дансны хуулгыг тухай бүр нь авч, дансны гүйлгээг шалгаж, улирал бүрийн дансны үлдэгдлийг баталгаажуулах;
64.1.7. гэнэтийн буюу давагдашгүй шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас хөрөнгөд хохирол учирсан, эсхүл хөрөнгийг солих бол хэсэгчилсэн тооллогыг тухай бүр.
64.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчит компани нь хөрөнгийн дотоодын тооллогоор дутагдсан, илүүдсэн хөрөнгө болон цаашид ашиглах боломжгүй болсон хөрөнгийг тооцож, хуульд заасан журмын дагуу шийдвэрлэнэ.
65 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн хувьцаа, түүнд хамаарах үнэт цаасны тооллого
65.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн удирдлага тухайн компанийн хувьцаа, түүнд хамаарах үнэт цаасны тооллогыг дараах хугацаанд тогтоосон аргачлалын дагуу хийнэ:
65.1.1. нээлттэй хувьцаат компанийн эзэмшлийн хувийг тухайн оны 12 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 31-ний өдрийн дотор, сүүлийн зургаан сарын зах зээлийн жигнэсэн дундаж үнэд тулгуурлан;
65.1.2. хаалттай хувьцаат компани, хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийн эзэмшлийн хувийг тухайн оны 12 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 31-ний өдрийн дотор, хувьцааны үнэлгээний аргад тулгуурлан.
65.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн хувьцааны үнэлгээг хийхэд Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийн 7.2-т заасан журам, аргачлалыг баримтална.
66 дугаар зүйл. Тооллогын комисс, түүний эрх, үүрэг
66.1. Төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага, компанийн удирдлага тооллого эхлэхээс өмнө Тооллогын комисс байгуулна.
66.2. Тооллогын комисс байгуулах шийдвэрт тооллого эхлэх, дуусах хугацааг тооллого явуулах салбар, нэгж бүрээр заасан байна.
66.3. Тооллогын комисс дараах эрхтэй:
66.3.1. тооллого явуулахын өмнө эд хариуцагчаас хөрөнгийн орлого, зарлагын бүх баримтыг нягтлан бодогчид бүрэн шилжүүлсэн эсэх баталгааг гаргуулан авах ба нягтлан бодогч уг баримтыг хүлээн авсан эсэхийг шалгах;
66.3.2. тооллого явуулахын өмнө хариуцагчийн хариуцаж байгаа бараа материалын үнэ бүхий зүйл, мөнгөн касс, агуулахыг лацдаж ломбодох болон харуул хамгаалалтын талаар илэрсэн дутагдлыг арилгах арга хэмжээ авахыг холбогдох этгээдээс шаардах;
66.3.3. тооллогын явцад түүхий эд, бараа материал, мөнгөн хөрөнгийг хүлээн авах, тавьж олгохыг бүрэн зогсоох, байгууллагын хэвийн ажиллагааг хангах зорилгоор Тооллогын комиссын хяналт дор зөвхөн үйлдвэрлэлийн хэрэгцээний зайлшгүй шаардлагатай түүхий эд, материалыг гаргах ба хүлээн авахыг зөвшөөрөх.
66.4. Тооллогын комисс дараах үүрэгтэй:
66.4.1. хөрөнгийн тооллогыг тогтоосон хугацаанд үнэн зөв, чанартай явуулж дуусгах;
66.4.2. тоолсон хөрөнгийн үнийг бэлтгэн нийлүүлэгчийн дагалдах баримт, тухайн үеийн зах зээлийн жишиг үнэтэй тулган шалгаж, тооллогын бүртгэлд бичих;
66.4.3. агуулахын эмх цэгц, хөрөнгийн хадгалалт, хамгаалалт, анхан шатны бүртгэлийн хөтлөлт, хэмжих хэрэгслийн баталгаажилт, өмнөх тооллогоор өгсөн үүргийн биелэлт зэргийг тооллогын явцад шалгаж, дутагдлыг арилгуулах арга хэмжээ авах;
66.4.4. Тооллогын комиссын хурлаар тооллогын үр дүнг хэлэлцэж, тооллогын бүртгэлийг баталгаажуулж, холбогдох акт, материалын хамт ерөнхий нягтлан бодогчид тусгай жагсаалтаар шилжүүлэн өгөх;
66.4.5. эвдэрсэн, гэмтсэн, чанар байдлаа алдсанаас хэрэгцээнд тохирохгүй болсон тухайн үеийн зах зээлийн үнээс өндөр үнээр авсан, эсхүл доогуур үнээр борлуулсан үндсэн хөрөнгө, түүхий эд, бараа материалын үнэ бүхий зүйлийн жагсаалтыг гаргаж, авах арга хэмжээний талаарх санал гаргах.
66.5. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигчийн ерөнхий буюу ахлах нягтлан бодогч нь үндсэн хөрөнгө, бараа материал, үнэ бүхий зүйлийн тооллогоор бэлэн байсан үлдэгдэл, гарсан зөрүүг тооллогын акт материал батлагдсанаас хойш ажлын таван өдрийн дотор нягтлан бодох бүртгэлд тусгаж, дансны үлдэгдлийг тулган шалгана.
67 дугаар зүйл. Хөрөнгийн үнэлгээ
67.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгө бүрийн үнэлгээг бүртгэлд тусгасан байна.
67.2. Өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч болон эзэмшигч нь дараах ажиллагааг хэрэгжүүлэхийн өмнө тухайн хөрөнгөнд үнэлгээ хийлгэх үүрэгтэй:
67.2.1. хөрөнгийг бусдад ашиглуулах, шилжүүлэх бол;
67.2.2. компани, санд хувь нийлүүлэх, хөрөнгө оруулах бол;
67.2.3. бусад этгээдээс тухайн өмчид хөрөнгө оруулах бол;
67.2.4. төрийн өмчийн компанийн хувьцааг нийтэд санал болгох бол;
67.2.5. хохирол арилгуулах, нэхэмжлэх бол;
67.2.6. авлагад тооцож хөрөнгө хүлээн авах, өглөгөд тооцож хөрөнгө шилжүүлэх бол;
67.2.7. барьцаалуулах бол;
67.2.8. солилцох бол;
67.2.9. хуульд заасан бусад.
67.3. Төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага нь дараах тохиолдолд эд хөрөнгийн үнэлгээг хийлгэж болно:
67.3.1. тухайн хөрөнгийн бүртгэлийн үнэ зах зээлийн үнээс материаллаг хэмжээний зөрүүтэй болсон бол;
67.3.2. ашиглалтын хугацаа дуусаж үлдэгдэл өртөггүй болсон боловч цаашид ашиглах боломжтой үл хөдлөх эд хөрөнгийн бодит үнэ цэнийг тогтоох бол;
67.3.3. хөдлөх хөрөнгийн ашиглалтын хугацаа дуусаагүй боловч цаашид ажлын хэрэгцээ шаардлага хангахгүй, эсхүл ашиглах боломжгүй болсон бол;
67.3.4. шаардлагатай бусад.
67.4. Үл хөдлөх эд хөрөнгө, түүх, соёлын үл хөдлөх болон хөдлөх дурсгалт зүйл, биет болон биет бус хөрөнгө, хязгаарлагдмал эрхээс бусад дараах хөрөнгийн үнийг тухайн байгууллагын Өмч хамгаалах байнгын зөвлөлийн саналыг үндэслэн Төрийн өмчийн хороо шинэчлэн тогтоож болно:
67.4.1. ашиглалтын хугацаа дуусаж үлдэгдэл өртөггүй болсон боловч цаашид ашиглах боломжтой хөдлөх хөрөнгө;
67.4.2. акталсан боловч бусдад худалдах боломжтой хөрөнгө.
67.5. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгийн үнэлгээг хийхэд Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийн 7.2-т заасан журам, аргачлалыг баримтална.
68 дугаар зүйл. Үл хөдлөх эд хөрөнгийг магадлах ажиллагаа
68.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад ашиглуулах, шилжүүлэхээс өмнө төрийн болон орон нутгийн хэрэгцээнд шаардлагатай эсэхийг тодорхойлох зорилгоор магадлах ажиллагаа хийнэ.
68.2. Магадлах ажиллагаа дараах тохиолдолд хийхгүй байж болно:
68.2.1. төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэх, эсхүл улс орны эдийн засгийн хөгжилд ач холбогдол бүхий хөрөнгө оруулалттай төслийг хэрэгжүүлэх бол;
68.2.2. тухайн бүс, орон нутгийн бизнесийн орчныг хөгжүүлэхэд төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг хязгаарлагдмал эрхээр ашиглуулах шаардлагатай болсон бол;
68.2.3. үл хөдлөх эд хөрөнгийг нийтийн хэрэгцээний шугам сүлжээний ажил, улсын болон орон нутгийн чанартай авто замын ажилд ашиглуулж байгаа бол;
68.2.4. үл хөдлөх эд хөрөнгөд сервитутын эрх үүсгэж байгаа бол.
68.3. Магадлах ажиллагааг дараах байгууллагын төлөөллөөс бүрдсэн баг хэрэгжүүлнэ:
68.3.1. төрийн болон орон нутгийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч;
68.3.2. хот төлөвлөлтийн болон газар зохион байгуулалтын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллага, үл хөдлөх эд хөрөнгө байрлаж байгаа нэгжийн нутгийн захиргааны байгууллага;
68.3.3. Төрийн өмчийн хороо, эсхүл Орон нутгийн өмчийн газар;
68.3.4. шаардлагатай бусад.
68.4. Өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч, өмчийн эзэмшигч нь магадлах ажиллагаа хийх тухай мэдэгдэл гаргаж нийтэд мэдээлнэ. Магадлах ажиллагааг эхлүүлэхээс өмнө ирүүлсэн үл хөдлөх эд хөрөнгийг ашиглах тухай хүсэлтийг мэдэгдэлд хавсаргана.
68.5. Сонирхогч этгээдээс тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийг ашиглах хүсэлт хүлээн авах хугацааг энэ хуулийн 68.4-т заасан мэдэгдлийг нийтлүүлсэн өдрөөс хойш ажлын 15 хүртэл өдөр байхаар тогтооно.
68.6. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигчээс ирүүлсэн хүсэлт нь бусад этгээдээс ирүүлсэн хүсэлтээс давуу эрхтэйд тооцогдоно.
68.7. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн магадлах ажиллагаа хийх журмыг Төрийн өмчийн хороо батална.
69 дүгээр зүйл. Эд хөрөнгийг ашиглах боломжгүй болсонд тооцох
69.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эд хөрөнгийг дараах тохиолдолд ашиглах боломжгүй болсонд тооцно:
69.1.1. ашиглалт, эдэлгээний хугацаа дууссан, цаашид ашиглах, хэрэглэх эдийн засгийн үр ашиггүй, эсхүл ашиглалт, хадгалалтын өндөр зардал гарах болсон;
69.1.2. иргэний гүйлгээнд оруулахыг хуулиар хориглосон;
69.1.3. үндэсний, олон нийтийн болон хувь хүний аюулгүй байдалд илт ноцтой сөрөг нөлөө үзүүлэх шинжтэй болсон;
69.1.4. ашиглалт, эдэлгээний хугацаа дуусаагүй боловч цаашид ашиглах, хэрэглэх эдийн засгийн үр ашиггүй болох нь тогтоогдсон, эсхүл ашиглалт, хадгалалтын өндөр зардал гарах болсон;
69.1.5. ашиглалт, эдэлгээний хугацаа дуусаагүй боловч төрийн болон орон нутгийн байгууллагын хэрэгцээ, шаардлагыг хангахгүй болсон;
69.1.6. бүрэн болон хэсэгчлэн устсан, гэмтсэн, тоногдсон, муудсан, хулгайд алдагдсан зэрэг шалтгааны улмаас ашиглах, хэрэглэх, эсхүл бусдад ашиглуулах, шилжүүлэх боломжгүй болсон.
69.2. Төрийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшилд байгаа тээврийн хэрэгсэл, үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжийг ашиглах боломжгүй болсонд тооцож, данс бүртгэлээс хасах шийдвэрийг эрх бүхий албан тушаалтны саналыг, түүх, соёлын хөдлөх дурсгалт зүйлсийг соёлын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын саналыг үндэслэн Төрийн өмчийн хороо, орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эзэмшлийн хөрөнгийн хувьд Орон нутгийн өмчийн газар зөвшөөрөл олгоно.
69.3. Төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллагын эрх бүхий албан тушаалтан энэ хуулийн 69.1.1, 69.1.2, 69.1.3, 69.1.4, 69.1.5-д заасан үндэслэлээр өөрийн эзэмшилд байгаа үл хөдлөх эд хөрөнгө, газар ашиглах эрх болон тээврийн хэрэгсэл, үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжөөс бусад эд хөрөнгийг ашиглах боломжгүйд тооцож данс, бүртгэлээс хасах шийдвэрийг Өмч хамгаалах байнгын зөвлөлийн санал, эсхүл тооллогын комиссын дүгнэлтийг үндэслэн гаргана.
69.4. Энэ хуулийн 69.1.6-д заасан үндэслэлээр эд хөрөнгийг ашиглах боломжгүй болсон бол буруутай этгээдийг тогтоож, хохирлыг нөхөн төлүүлэх арга хэмжээ авна.
69.5. Эд хөрөнгийг ашиглах боломжгүй болсонд тооцох шийдвэрт тухайн хөрөнгийн тодорхойлолт, шийдвэр гаргасан үндэслэл болон бусдад шилжүүлэх, устгах хэлбэрийг тодорхой тусгаж, шаардлагатай бусад мэдээллийг хавсаргана.
70 дугаар зүйл. Ашиглах боломжгүй хөрөнгийг данс, бүртгэлээс хасах
70.1. Ашиглах боломжгүй болсонд тооцогдсон хөрөнгийг бусдад шилжүүлсэн, устгасан, сэлбэгээр ашиглах болсон, барилга байгууламжийг нурааж буулгасан тухай тэмдэглэгээг холбогдох бүртгэлд хийж, данс, бүртгэлээс хасна.
70.2. Ашиглах боломжгүй болсонд тооцогдсон эд хөрөнгийг устгах, нурааж буулгах ажиллагааг боломжит хамгийн бага зардлаар, хүн, мал, амьтны эрүүл мэндэд аюулгүй, байгаль орчинд ээлтэй хэлбэрээр гүйцэтгэнэ.
70.3. Ашиглах боломжгүй болсонд тооцогдсон эд хөрөнгийг устгах, данс, бүртгэлээс хасах журмыг Төрийн өмчийн хороо батална.
70.4. Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, батлан хамгаалах зориулалттай зэвсэглэл, тусгай хэрэгсэл, техник, тоног төхөөрөмжийг ашиглах боломжгүй болсонд тооцож, эд хөрөнгийг устгах, данс, бүртгэлээс хасах асуудлыг холбогдох төрийн захиргааны төв байгууллага шийдвэрлэнэ.
70.5. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг нурааж буулгах, данс, бүртгэлээс хассан нь газар эзэмших, ашиглах эрхийг дуусгавар болгох, эсхүл зориулалтыг өөрчлөх үндэслэл болохгүй.
70.6. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн үл хөдлөх эд хөрөнгө, газар эзэмших, ашиглах эрхийг эрх бүхий этгээдийн шийдвэр, энэ хуулийн 69.2-т заасан эд хөрөнгийг холбогдох эрх бүхий этгээдийн зөвшөөрөлгүйгээр данс, бүртгэлээс хасахыг хориглоно.
71 дүгээр зүйл. Төлөвлөгөө, тайлан, мэдээ гаргах
71.1. Төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага нь өмчийн ашиглалт, үр ашгийг нэмэгдүүлэх зорилгоор хөрөнгийн удирдлагын стратегийг тодорхойлсон өмчийн ашиглалтын менежментийн төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлнэ.
71.2. Энэ хуулийн 71.1-д заасан өмчийн ашиглалтын менежментийн төлөвлөгөө боловсруулах аргачлал, заавар болон төлөвлөгөөний гүйцэтгэлийг үнэлж дүгнэх журмыг Төрийн өмчийн хороо батална.
71.3. Төрийн болон орон нутгийн байгууллага, нийтийн үйлчилгээний байгууллага энэ хуульд заасан, төрийн болон орон нутгийн өмчит компани нь Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн бүтээмж, ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах тухай хуульд заасан холбогдох мэдээ, тайланг батлагдсан маягт, зааврын дагуу тухай бүр, санхүүгийн тайланг Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуульд заасны дагуу, эд хөрөнгийн удирдлагын жилийн тайланг дараа жилийн эхний улиралд багтаан тайлагнах үүрэгтэй.
71.4. Төрийн өмчийн хороо дараах нэгтгэсэн тайланг гаргаж, холбогдох эрх бүхий байгууллагад хүргүүлнэ:
71.2. Төрийн өмчийн хороо дараах нэгтгэсэн тайланг гаргаж, холбогдох эрх бүхий байгууллагад хүргүүлнэ:
71.2.1. төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигчийн санхүүгийн хөрөнгө, өр төлбөрийн нэгтгэсэн тайланг цаашид хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаарх саналын хамт дараа жилийн эхний улиралд багтаан санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад;
71.2.2. төрийн болон орон нутгийн өмчийн төлөв байдлын нэгдсэн тайланг жил бүр гаргаж, дараа жилийн эхний хагас жилд багтаан Засгийн газарт;
71.2.3. Засгийн газрын хэлэлцсэн төрийн болон орон нутгийн өмчийн төлөв байдлын нэгдсэн тайланд дүгнэлт гаргуулахаар Үндэсний аудитын газарт.
71.3. Засгийн газар энэ хуулийн 71.2.2-т заасан нэгдсэн тайланг Үндэсний аудитын газрын дүгнэлтийн хамт Төсвийн тухай хуульд заасны дагуу нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлийг өргөн мэдүүлэх хугацаанд Улсын Их Хуралд хүргүүлнэ.
71.4. Орон нутгийн өмчийн газар нь аймаг, нийслэлийн өмчийн төлөв байдлын нэгдсэн тайланг иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар хэлэлцүүлж, дараа жилийн эхний улиралд багтаан Төрийн өмчийн хороонд хүргүүлнэ.
71.5. Өмчийн төлөв байдлын нэгдсэн тайланд төрийн болон орон нутгийн өмчийн өөрчлөлт, хөдөлгөөн, өмчийн удирдлагын хэрэгжилтийн байдал, өмчийн ашиглалтын менежментийн төлөвлөгөөний гүйцэтгэлийн талаарх нэгдсэн мэдээллийг тусгасан байна.
71.6. Өмчийн төлөв байдлын нэгдсэн тайланг Улсын Их Хурал, Засгийн газар, Төрийн өмчийн хороо, харьяа орон нутгийн өмчийн төлөв байдлын тайланг аймаг, сум, нийслэл, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг дарга, Орон нутгийн өмчийн газрын цахим хуудсанд тус тус байршуулна.
71.7. Өмчийн төлөв байдлын нэгдсэн тайланд тавигдах шаардлага, тайлагнах журмыг Засгийн газар, орон нутгийн өмчийн төлөв байдлын тайланд тавигдах шаардлага, тайлагнах журмыг Төрийн өмчийн хороо батална.

ДОЛДУГААР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИЙН ХЯНАЛТ
72 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хяналт
72.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн удирдлага, хадгалалт, хамгаалалтад тавих хяналт нь өмчлөгчийн хяналт, төрийн хяналт болон өмчийн эзэмшигчийн дотоодын хяналтаас тус тус бүрдэнэ.
72.2. Төрийн өмчийн өмчлөгчийн хяналтыг Улсын Их Хурал, Засгийн газар, орон нутгийн өмчийн өмчлөгчийн хяналтыг тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг дарга хуульд заасан эрх хэмжээний хүрээнд хэрэгжүүлнэ.
72.3. Төрийн хяналтыг энэ хуульд заасан журмын дагуу Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газар хэрэгжүүлнэ.
72.4. Төрийн аудитын байгууллага болон санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага нь чиг үүргийнхээ хүрээнд төрийн болон орон нутгийн өмчийн төрийн хяналтыг холбогдох хуульд заасны дагуу хэрэгжүүлнэ.
73 дугаар зүйл. Өмчлөгчийн хяналт
73.1. Энэ хуулийн 72.2-т заасан этгээд нь өмчлөгчийн хяналтыг дараах хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ:
73.1.1. төрийн болон орон нутгийн өмчийн бүртгэл, тооллогын дүн, тайлан, мэдээтэй танилцах, үүрэг чиглэл өгөх;
73.1.2. төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн ажлын үр дүн, эд хөрөнгийн удирдлагын талаар гаргасан шийдвэр, гүйцэтгэх удирдлагатай гэрээ байгуулсан, дүгнэсэн байдалтай танилцаж, үүрэг чиглэл өгөх;
73.1.3. өмчийн чиглэлээр хэрэгжүүлсэн төрийн болон дотоод хяналт шалгалт, аудитын тайлан, зөрчил, дутагдлыг арилгах талаар авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний биелэлтэй танилцах, үүрэг чиглэл өгөх;
73.1.4. нээлттэй сонсгол зохион явуулах;
73.1.5. хуульд заасан бусад.
73.2. Өмчлөгчийн хяналтыг хэрэгжүүлэгч нь шаардлагатай бол дараах арга хэмжээг хэрэгжүүлж болно:
73.2.1. төрийн болон орон нутгийн өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч, түүнээс эрх шилжүүлэн авсан этгээдээс хөрөнгө олж авсан, өмчийг ашиглуулж, шилжүүлсэн шийдвэр, өмчийн удирдлагыг хэрэгжүүлсэнтэй холбоотой бусад баримт бичиг, мэдээлэлтэй танилцах, асуулга, асуулт тавих;
73.2.2. энэ хуулийн 73.2.1-д заасан этгээдийн холбогдох бүртгэлд оруулсан мэдээлэл үнэн зөв эсэхийг нягтлах зорилгоор газар дээр нь үзлэг, шалгалт хийх;
73.2.3. холбогдох хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх, илэрсэн зөрчлийг арилгах талаар тодорхой арга хэмжээг хэрэгжүүлэх үүрэг, даалгавар өгөх.
73.2.4. хуульд заасан бусад.
73.3. Энэ хуулийн 73.2-т заасан этгээдээс өгсөн үүрэг, даалгаврын биелэлтэд хяналт тавих, холбогдох тайлан, мэдээллээр хангах үүргийг Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газар хариуцна.
74 дүгээр зүйл. Төрийн хяналт
74.1. Энэ хуулийн 72.3-т заасан этгээд нь төрийн болон орон нутгийн өмчийг удирдах, өмчийн хадгалалт, хамгаалалтад тавих төрийн хяналтыг Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 5.1-д заасны дагуу дараах хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ:
74.1.1. төлөвлөгөөт;
74.1.2. төлөвлөгөөт бус;
74.1.3. урьдчилан сэргийлэх;
74.1.4. гүйцэтгэлийн.
74.2. Төлөвлөгөөт хяналт шалгалтыг Төрийн өмчийн хороо, эсхүл Орон нутгийн өмчийн газрын даргын баталсан төлөвлөгөө, удирдамжийн дагуу хэрэгжүүлнэ.
74.3. Төлөвлөгөөт бус хяналт шалгалтыг энэ хуульд заасан хяналтаар илэрсэн зөрчил, дутагдлын шалтгааныг тогтоох, эсхүл өмчийг удирдлагыг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой иргэн, хуулийн этгээд, албан тушаалтнаас ирүүлсэн гомдол, мэдээлэл, эрх бүхий байгууллагын шийдвэрийн дагуу явуулна.
74.4. Урьдчилан сэргийлэх хяналт шалгалтыг төрийн болон орон нутгийн өмчийн удирдлага, ашиглалт, хамгаалалтад учирч болзошгүй эрсдэл, хууль бус үйлдлээс урьдчилан сэргийлэх, илрүүлэх, таслан зогсоох зорилгоор явуулна.
74.5. Гүйцэтгэлийн хяналт шалгалтыг өмнөх шалгалтын явцад илэрсэн зөрчлийг арилгуулах талаар өгсөн албан шаардлагын биелэлтийг хянах зорилгоор явуулна.
74.6. Энэ хуулийн 74.1-д заасан хяналт шалгалтыг Төрийн өмчийн хороо, эсхүл Орон нутгийн өмчийн газар нь эрх бүхий бусад байгууллагатай хамтран хийж болно.
74.7. Төсвийн аудит, хяналт шалгалтыг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага Төсвийн тухай хуулийн 11.1.11, 12.1.6-д заасны дагуу хэрэгжүүлнэ.
74.8. Өмчийн эзэмшигч нь энэ хуулийн 74.7-д заасан төсвийн аудит, хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай мэдээлэл, баримтыг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад тогтоосон хугацаанд бүрэн гаргаж өгөх үүрэгтэй.
74.9. Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газрын улсын байцаагч нь Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуульд зааснаас гадна дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
74.9.1. нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны болон өмчийн харилцаатай холбоотой санхүүгийн баримтад иж бүрэн хяналт шалгалт хийх;
74.9.2. хөрөнгөд үзлэг, шалгалт хийх;
74.9.3. өмчийн харилцааг зохицуулсан хууль тогтоомж, түүнд нийцүүлэн гаргасан эрх зүйн бусад актыг зөрчсөн аливаа үйлдлийг таслан зогсоох, илэрсэн зөрчил, дутагдлыг арилгах талаар хугацаатай албан шаардлага хүргүүлэх;
74.9.4. хяналт шалгалтын явцад илэрсэн төлбөр, хохирлыг нөхөн төлүүлэхээр акт тавих, шүүхэд нэхэмжлэх гаргах хүрээнд холбогдох байгууллагатай хамтран ажиллах;
74.9.5. эрх бүхий байгууллагаас баталсан төсөв, төлөвлөгөөгүй олж авсан хөдлөх эд хөрөнгийг хураан авч, битүүмжлэх;
74.9.6. шаардлагатай тохиолдолд хөрөнгийг бусдад ашиглуулах, шилжүүлэх шийдвэрийн биелэлтийг бүхэлд нь, эсхүл хэсэгчлэн хяналт шалгалт хийж дуусах хүртэлх хугацаанд түдгэлзүүлэх;
74.9.7. зөрчил, дутагдал гаргасан этгээдэд хариуцлага хүлээлгэх саналыг эрх бүхий этгээдэд хүргүүлэх;
74.9.8. шалгалтаар илэрсэн зөрчил нь гэмт хэргийн шинжтэй гэж үзвэл мэдээллийг холбогдох эрх бүхий байгууллагад шилжүүлэх;
74.9.9. шалгалтын дүн, авсан арга хэмжээний талаар гомдол, мэдээлэл гаргасан этгээдэд мэдэгдэх;
74.9.10. хураан авсан хөрөнгийг нээлттэй дуудлага худалдаагаар худалдаж, төлбөрийг улсын төсөвт төвлөрүүлэх үйл ажиллагаанд хяналт тавих;
74.9.11. хуульд заасан бусад.
74.10. Улсын байцаагч нь төрийн болон орон нутгийн өмчит компанид зөвхөн энэ хуулийн 74.9.3, 74.9.4, 74.9.7-д заасан бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ.
74.11. Улсын байцаагч нь өөрийн хийсэн хяналт шалгалт, гаргасан дүгнэлт, бичсэн танилцуулга, албан шаардлагын үндэслэл, нотолгооны үнэн зөвийг хариуцна.
74.12. Улсын байцаагчийн шаардлагыг биелүүлээгүй нь холбогдох хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэх үндэслэл болно.
74.13. Улсын байцаагч нь энэ хуулийн 74.9.3-т заасан албан шаардлагын биелэлтийг шалгах, энэ хуулийн 75.9.7-д заасан саналын шийдвэрлэлтийг эрх бүхий этгээдээс шаардах эрхтэй.
74.14. Улсын байцаагч нь улсын ерөнхий байцаагчид хяналт шалгалтын талаарх тайлан, мэдээг дараа жилийн 2 дугаар сарын 15-ны өдрийн дотор хүргүүлнэ.
74.15. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигчийн эрх бүхий албан тушаалтан хяналт шалгалттай холбоотой дараах үүргийг хүлээнэ:
74.15.1. улсын байцаагч хуульд тогтоомжид заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжийг бүрэн хангаж ажиллах;
74.15.2. улсын байцаагчийн албан үүрэгт хөндлөнгөөс оролцох, дарамт шахалт үзүүлэх, нөлөөлөхгүй байх;
74.15.3. хяналт шалгалтад шаардлагатай баримт материалыг цахим болон цаасан хэлбэрээр бүрэн гаргаж өгөх.
75 дугаар зүйл. Дотоодын хяналт
75.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигчийн дотоодын хяналтыг дараах хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ:
75.1.1. өмчийн эзэмшигч өөрийн үйл ажиллагаанд хууль тогтоомжид заасан журмаар;
75.1.2. төрийн байгууллага, орон нутгийн нэгжийн удирдлага нь өөрийн харьяа байгууллага, хуулийн этгээдийн эд хөрөнгийн удирдлагын үйл ажиллагаанд.
75.2. Өмчийн эзэмшигчийн хөрөнгийн эзэмшил, ашиглалт, хадгалалт, хамгаалалтад хяналт тавих үүрэг бүхий байнгын ажиллагаатай, орон тооны бус Өмч хамгаалах байнгын зөвлөл ажиллана.
75.3. Өмч хамгаалах байнгын зөвлөлийг тухайн байгууллагын удирдлагын шийдвэрээр удирдах албан тушаалтан ахалж, ерөнхий нягтлан бодогч, мэргэжлийн инженер, техникийн ажилтан, технологич зэрэг хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулна.
75.4. Өмч хамгаалах байнгын зөвлөлийн үйл ажиллагааны журмыг Төрийн өмчийн хороо батална.
75.5. Энэ хуулийн 75.1.2-т заасан хяналт шалгалтын тайланг жил бүрийн эхний улиралд багтаан Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газарт хүргүүлнэ.
75.6. Өмчийн эзэмшигч нь дотоодын хяналтыг жил бүр зохион байгуулж, тайланг баталгаажуулан тухайн жилийн 12 дугаар сарын 25-ны дотор мэдээллийн санд оруулна

НАЙМДУГААР БҮЛЭГ
ТӨРИЙН БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИЙН ЦАХИМ СИСТЕМ БОЛОН МЭДЭЭЛЛИЙН САН
76 дугаар зүйл. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн цахим систем
76.1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн цахим систем /цаашид “Өмчийн цахим систем” гэх/ гэж төрийн болон орон нутгийн өмчийн талаарх өгөгдөл, мэдээллийг цуглуулах, боловсруулах, хайлт хийх, илгээх, хүлээн авах, ашиглах болон аюулгүй байдлыг хангах зорилго бүхий программ хангамж, техник хангамж, мэдээллийн сан, бусад бүрэлдэхүүн хэсэг, тэдгээрийн иж бүрдлийг ойлгоно.
76.2. Төрийн өмчийн хороо нь өмчийн цахим системийн үйл ажиллагааг хариуцан хөтлөх, хөгжүүлэх, удирдлага зохион байгуулалтаар болон аюулгүй байдлыг хангах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ.
76.3. Өмчийн цахим систем нь Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулийн 18.3-т заасан үндсэн системээр дамжуулж, бусад нийтийн мэдээллийн дэд бүтэцтэй холбогдоно.
76.4. Өмчийн цахим системийн ашиглалтын болон мэдээллийн санг хөтлөх, мэдээлэл цуглуулах, боловсруулах, ашиглах, хамгаалах, нууцлал, аюулгүй байдлыг хангах журмыг Засгийн газар батална.
76.5. Өмчийн цахим систем, төрийн болон орон нутгийн өмчийн мэдээллийн сан /цаашид “Өмчийн мэдээллийн сан” гэх/-г Үндэсний дата төвд байршуулна
77 дугаар зүйл. Өмчийн мэдээллийн сан
77.1. Өмчийн мэдээллийн санд төрийн болон орон нутгийн өмчийн ангилал, бүртгэл, тооллого, өмчийн эзэмшигч, өмчийн хөдөлгөөн, энэ хууль болон холбогдох бусад хуульд заасан тайлан, дуудлага худалдаа, уралдаант шалгаруулалтад оруулах хөрөнгийн талаарх мэдээллийг төвлөрүүлнэ.
77.2. Өмчийн мэдээллийн сан нь төрөлжсөн мэдээллийн санд хамаарна.
77.3. Өмчийн мэдээллийн санд мэдээллийг төрийн болон орон нутгийн өмчийн тайлан, өмчийн эзэмшигчид холбогдох хөрөнгийн мэдээлэл, бусдад ашиглуулах, шилжүүлэх хөрөнгийн мэдээлэл гэсэн төрлөөр ангилан тусгана.
77.4. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тайланд дараах мэдээллийг тусгана:
77.4.1. төрийн нийтийн өмч, тусгайлсан өмч, орон нутгийн өмчийн нэгдсэн тооллогын дүнгийн талаарх тайлан;
77.4.2. жил тутмын төрийн тусгайлсан өмчийн төлөв байдлын тайлан;
77.4.3. жил тутмын орон нутгийн өмчийн төлөв байдлын тайлан;
77.4.4. төрийн болон орон нутгийн өмчийн өөрчлөлт, хөдөлгөөний тайлан;
77.4.5. энэ хуулийн 73.1, 74.1, 75.1-д заасан хяналт шалгалтын тайлан.
77.5. Өмчийн мэдээллийн сан нь Шилэн дансны тухай хуулийн 6 дугаар зүйл, Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлд заасан өөрт хамаарах мэдээллийг агуулсан байна.
77.6. Өмчийн мэдээллийн санг эрхлэн хөтлөх, мэдээллийг цуглуулах, боловсруулах, ашиглах болон аюулгүй байдлыг хангах асуудлыг Төрийн өмчийн хороо хариуцна.
77.7. Төрийн болон албаны нууцад хамаарах болон Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуульд заасан хаалттай болон хязгаарлалтайгаас бусад өмчийн мэдээллийн сангийн мэдээлэл нь олон нийтэд ил тод, нээлттэй байна.
77.8. Энэ хуулийн 77.7-д заасан ил тод, нээлттэй байх мэдээллийг Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулийн 8.8, 8.9, 8.10-т заасан журмаар олон нийтэд хүргэнэ.
77.9. Өмчийн мэдээллийн санг Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлд заасны нээлттэй өгөгдөл болгон боловсруулж, өөрийн цахим хуудас болон нээлттэй өгөгдлийн нэгдсэн системд нийтэлнэ.
78 дугаар зүйл. Өмчийн мэдээллийн санд мэдээлэл байршуулах
78.1. Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газар, төрийн болон орон нутгийн өмчийн эзэмшигч нь энэ хуулийн 76.4-т заасан журмын дагуу өмчийн мэдээллийн санд мэдээллийг байршуулна.
78.2. Энэ хуулийн 78.1-д заасан этгээд нь холбогдох бүртгэл, мэдээллийг өмчийн мэдээллийн санд тогтоосон хугацаанд бүрэн, үнэн зөв оруулах үүрэгтэй.
78.3. Энэ хуулийн 78.2-т заасан тухайн өмчийн эзэмшигчийн үүргийн биелэлтэд Төрийн өмчийн хороо, Орон нутгийн өмчийн газар хяналт тавина.

ЕСДҮГЭЭР БҮЛЭГ
БУСАД ЗҮЙЛ
79 дүгээр зүйл. Гомдол хянан шийдвэрлэх
79.1. Иргэн, хуулийн этгээд нь захиргааны байгууллага, албан тушаалтнаас төрийн болон орон нутгийн өмчийг эзэмшиж, ашиглах болон бусдад ашиглуулах, шилжүүлэхтэй холбоотой гаргасан шийдвэрт Захиргааны ерөнхий хуулийн 92, 93 дугаар зүйлд заасны дагуу гомдол гаргана.
79.2. Энэ хуулийн 79.1-д заасан гомдлыг хүлээн авсан захиргааны байгууллага Захиргааны ерөнхий хуулийн 94, 95, 96, 97, 98, 99 дүгээр зүйлд заасан журмын дагуу гомдлыг шийдвэрлэнэ.
79.3. Иргэн, хуулийн этгээд нь энэ хуулийн 79.2-т заасны дагуу захиргааны байгууллагаас гаргасан шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шүүхэд нэхэмжлэл гаргах эрхтэй.
80 дугаар зүйл. Хууль тогтоомж зөрчигчид хүлээлгэх хариуцлага
80.1. Энэ хуулийг зөрчсөн албан тушаалтны үйлдэл нь гэмт хэргийн шинжгүй бол холбогдох хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.
80.2. Энэ хуулийг зөрчсөн хүн, хуулийн этгээдэд Эрүүгийн хууль , эсхүл Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.
81 дүгээр зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох
81.1. Энэ хуулийг ... оны … дугаар сарын …-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
Эрүүгийн хууль “Төрийн мэдээлэл” эмхэтгэлийн 2016 оны 7 дугаарт нийтлэгдсэн. Зөрчлийн тухай хууль “Төрийн мэдээлэл” эмхэтгэлийн 2017 оны 24 дугаарт нийтлэгдсэн.

Төслийн файлууд

1. Өргөн мэдүүлэх -Төслийн документ файл /DOC, DOCX/
2. Өргөн мэдүүлэх -Хамт өргөн мэдүүлсэн хууль тогтоомжийн төсөл
3. Өргөн мэдүүлэх -Үзэл баримтлал
4. Өргөн мэдүүлэх -Танилцуулга
5. Өргөн мэдүүлэх -Хууль тогтоомжийн хэрэгцээ шаардлагын урьдчилан тандан судалгаа
6. Өргөн мэдүүлэх -Тухайн харилцааг зохицуулж байгаа хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн үр дагаврын үнэлгээ
7. Өргөн мэдүүлэх -Зардлын тооцооны судалгаа

Төслийн хэрэглэгчид

 . Монгол Улсын Засгийн газар

. Монгол Улсын Засгийн газар

Initiator of the draft law

Санал үлдээх

You can leave your comment after you sign in. Нэвтрэх